خازنی، ابوالفتح عبدالرحمان (قرن ۶ق)

منجم، فیزیک‌دان، ریاضی‌دان و مخترع اسباب‌های علمی. در اوایل قرن ۶ق در مرو زندگی می‌کرد. در اصل غلام‌بچۀ بیزانسیِ علی بن محمد خازن مروزی، خزانه‌دار بارگاه مرو، بود. اربابش برای او بهترین وسایل آموزش در رشته‌های ریاضی و فلسفه را فراهم آورد. با این‌که خازنی نزد سلطان سنجر و بزرگان بارگاه او ارج و قرب فراوانی داشت، در نهایت سادگی می‌زیست. آثار شناخته‌شدۀ خازنی بدین شرح است: زیج‌المعتبر السنجری السلطانی و خلاصۀ آن به نام وجیز‌الزیج؛ میزان‌الحکمه، یکی از جالب‌توجه‌ترین کتاب‌های قرون وسطا در زمینۀ مکانیک و فیزیک است که بیشتر به توزین و ساخت ترازو و قپان می‌پردازد. متن عربی این کتاب در ۱۳۵۹ق در حیدرآباد دکن به‌چاپ رسیده؛ مقالة فی اتخاذ کره تدور بذاتها بحرکه مساویة لحرکة‌الفلک و معرفة‌العمل بها ساکنه و متحرکه.