ایتالیایی، ادبیات

ایتالیایی، ادبیات (Italian literature)

ادبیاتی که به زبان ایتالیایی (گویش فلورانس) در سرزمین‌ ایتالیا در قرن ۱۳م پدید آمد و نخست از شعر پرووانسی در جنوب فرانسه تقلید می‌کرد.

قرون وسطا. آثار سنت فرانسیس آسیزی و یاکوپونه دا تودی نشانۀ ایمان مذهبی آن دوره است. گوئیدو گوئینیچلّی (ح ۱۲۳۰ـ ۱۲۷۵م) و گوئیدو کاوالکانتی مفهوم معنوی عشق را تعمیم دادند و دانته آلیگِیری، که کمدی الهی (۱۳۰۷ـ۱۳۲۱م) او را عموماً بزرگ‌ترین اثر ادبی ایتالیا می‌دانند، از ایشان تأثیر پذیرفت. پترارک، انسان‌گرا (اومانیست) و شاعر بود و برای غزل‌هایش شهرت یافت، در حالی که شهرت بوکاتچو اصولاً به‌سبب داستان‌هایش است.

رنسانس. کمدی الهی سرآغاز رنسانس بود. بویاردو در اورلاندوی عاشق (۱۴۸۷م)، به حماسه‌های کارولنژی پرداخت که بعد لودوویکو آریوستو در اورلاندوی خشمگین آن را پس از تغییراتی تکمیل کرد. نیکولو ماکیاولی و فرانچسکو گوئیتچاردینی (۱۴۸۳م ـ۱۵۴۰) مورّخان مشهور آن دوره‌اند. تورکواتو تاسّو اثر حماسی خود، رهایی اورشلیم (۱۵۷۴)، را با نگاه ضدجنبش کاتولیک نوشت.

قرن ۱۷. مبالغه‌های شاعرانی همچون جووّانی باتیستا مارینی (۱۵۶۹ـ۱۶۲۵) و گابر‌یلو کیابِررا (۱۵۵۲ـ ۱۶۳۸) از ویژگی‌های این دوره است. در ۱۶۹۰ «آکادمی آرکادیا» شکل گرفت، برخی از اعضای آن عبارت بودند از اینوچنتزو فروگونی (۱۶۹۲ـ۱۷۶۸) و متاستازیو. سالواتوره رزا طنزنویس و ازجمله نویسندگان این دوره بود. در قرن ۱۸ جوزپّه پارینی (۱۷۲۹ـ ۱۷۹۹)، بدرفتارهای‌های روزگار خود را به تمسخر گرفت، در حالی که ویتوریو آلفی‌یری در نمایش‌نامه‌هایش به خودکامگی حمله کرد. کارلو گولدونی کمدی‌هایی نوشت.

قرن ۱۹. اوگو فوسکولو عمدتاً به‌سبب شعرهای میهن‌پرستانه‌اش مشهور است. جاکومو لئوپاردی بزرگ‌ترین شاعر تغزّلی بعد از دانته و نیز استاد نثر ایتالیایی است. آلِسّاندور ماندزونی را رمان‌نویس رمانتیک می‌شناسند که در رمان‌نویسان دیگر ازجمله آنتونیو فوگاتسارو تأثیر گذاشت. دو تن از شخصیت‌هایی که پس از جوزوئه کاردوتچی، چهرۀ متأخر و سرشناس ادبی، آمدند عبارت‌ بودند از گابریله دانونتسیو که لفّاظ بود و دربارۀ لذت‌جویی و خشونت می‌نوشت؛ همچنین بِنِدِتّو کروچه، مورخ و فیلسوف، که در میان آنان تنها کسی بود که در آستانۀ قرن بر ادبیات ایتالیایی تسلّط داشت.

قرن ۲۰. برخی از نویسندگان عبارت‌اند از جووّانی وِرگا و گراتسیا دِلدّا (برندۀ جایزه نوبل ۱۹۲۶)، رمان‌نویسان رئالیست، لوئیجی پیراندلّو، نمایش‌نویس، و اینیاتسیو سیلونه و ایتالو اِسوِوو، هر دو رمان‌نویس. شاعران این دوره عبارت‌اند از دینو کامپانا و جوزپّه اونگارتّی؛ ائوجنیو مونتاله و سالواتوره کوازیمودو برندگان جایزۀ نوبل و ازجمله نویسندگان مکتب جدید به‌شمار می‌روند. برخی از رمان‌نویس‌های دورۀ پس از فاشیسم عبارت‌اند از آلبرتو موراویا، کارلو لوی، چِزاره پاوزه، واسکو پراتولینی، السا مورانته، ناتالیا گینزبورگ، جوزپّه تومازی شاهزادۀ لامپدوزا، و نویسندگانی چون ایتالو کالوینو، لئوناردو شاشّا و پریمو لوی.

---