خلخالی، صادق (خلخال ۱۳۰۵ـ۱۳۸۲ش)

صادق خلخالی;
زادروز	خلخال ۱۳۰۵ش;
درگذشت	۱۳۸۲ش
ملیت	ایرانی
تحصیلات و محل تحصیل	درجه اجتهاد
شغل و تخصص اصلی	روحانی و دولتمرد
گروه مقاله	تاریخ ایران، حقوق، دین اسلام

روحانی مبارز و مجتهد ایرانی، و رئیس دادگاه‌های انقلابی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران. در سن ۱۷‌سالگی به قم رفت و در مدرسۀ فیضیه دروس سطح و خارج فقه و اصول را تا اخذ درجۀ اجتهاد نزد آیت‌الله حجت، آیت‌الله بروجردی، علامه طباطبایی، آیت‌الله داماد، امام خمینی (ره) و اساتید دیگر خواند. وی فعالیت‌های سیاسی خود را با هواداری از جمعیت فداییان اسلام آغاز کرد و تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، بارها دستگیر و در زندان‌های قم و تهران زندانی شد. چهار سال نیز به انارک، بندر لنگه، لار، بانه، رفسنجان و رودبار تبعید شد. در بحبوحۀ انقلاب به پاریس رفت و با امام در نوفل‌لوشاتو دیدار کرد. چند روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی طی حکمی از سوی امام خمینی (ره) به‌عنوان حاکم شرع دادگاه‌های انقلابی منصوب شد. خلخالی با محاکمۀ رجال رژیم پهلوی شهرتی جهانی یافت و هرچند مخالفت مجامع جهانی را علیه انقلاب دامن زد، اما در داخل کشور با حمایت توده‌ها روبه‌رو شد. سرانجام با مخالفت دولت موقت و شورای انقلاب، مدتی کار دادگاه‌ها را متوقف کرد. در همین زمان آتش درگیری‌های قومی در کردستان و مناطق دیگر برافروخته شد و وی به‌عنوان حاکم شرع دادگاه‌های انقلابی به کردستان، ترکمن‌صحرا، شهرکرد و دیگر مناطق رفت. محاکمۀ چهار تن از اعضای کمونیست شورای خلق ترکمن موجب مخالفت شدید گروه‌های چپ و اپوزیسیون با وی شد. ازجمله مشاغل و مسئولیت‌های اوست: حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب اسلامی خوزستان و کردستان، نمایندۀ امام جهت رسیدگی به اوضاع بحرانی گنبد و شهرکرد، سرپرستی کمیتۀ مبارزه با مواد مخدر کشور، دو دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی از سوی مردم قم، نمایندگی مجلس خبرگان رهبری در دورۀ اول از سوی مردم تهران، مدرس حوزۀ علمیۀ قم و عضو مجمع روحانیون مبارز. از دیگر فعالیت‌های جنجالی خلخالی، دستگیری و اعدام تعداد زیادی از قاچاقچیان مواد مخدر در سال‌های اولیه انقلاب بوده است. وی خاطرات خود را در ۲ جلد منتشر و از عملکرد خود دفاع کرده است. او رسالۀ عملیه هم منتشر کرد و در سال‌های آخر عمر منزوی بود.