ایسلندی، ادبیات

ایسْلندی، اَدَبیات (Icelandic Literature)
بخش عمده بازمانده از ادبیات باستانی اسکاندیناویایی. به اعتباری ادبیات ایسلندی کهننامیده می‌شود. اداها، منظومه‌های اسکالدی، و ساگاها ارزشمندترین آثار ادبی ایسلند و کلاً سرزمین اسکاندیناوی محسوب می‌شوند که از قرن ۹ تا ۱۳م تألیف شده‌اند. اداها مجموعه‌ای از اشعار اساطیری و افسانه‌هاست که سیموند زیگفوسون(۱۰۵۶ـ۱۱۳۳م)، مورّخ ایسلندی، آن‌ها را گردآورده است. اسنوری استورلوسون(۱۱۷۸ـ۱۲۴۱م)،مورّخ و بزرگ‌ترین ادیب ایسلندی دوران باستان، نیز اداهای منثور را تألیف کرد که مشتمل بر خلاصه اساطیر اسکاندیناوی، فن شعر، تاریخ شعر و شاعری، و دستور زبان است. اشعار شاعران و نقالان درباری و سیّار، موسوم به منظومه‌های اسکالدی، که در این دوره شکوفا شد، بیشتر از سرگذشت شاهان کهن و مضامین عصر خود ریشه می‌گیرند. معروف‌ترین سرایندۀ شعر اسکالدی اِیگیل(ح ۹۱۰ـ۹۹۰م)، شاعری داهی به‌شمار می‌رود. ساگاها که از قرن ۱۳ تا ۱۵ تألیف شدند، به افسانه‌ها و قهرمانان افسانه‌ای یا واقعی ایسلند و سرزمین‌های اسکاندیناوی می‌پردازند. دراپلاگاسونا ساگا تألیف آغاز قرن ۱۳م، احتمالاً نخستین ساگای نوشته شده است. هرافنکلس ساگا و ولسونگا ساگا نیز از مشهورترین ساگاهایند. از آ‎غاز قرن ۱۳م با ترجمۀ حماسه‌ها و قصه‌های فرانسوی و رواج رمانس‌های درباری، عصر ساگاهای شکوهمند پایان می‌یابد؛ و در قرن ۱۵ اشعار مذهبی شکوفا می‌شود. بعد از اصلاح دینی، الگوهای کهن شعر و نثر با ترجمۀ سرودهای نیایش و آثار دینی نادیده گرفته شد. در قرن ۱۷ بزرگ‌ترین و پرطرفدارترین سرایندۀ سرودهای مذهبی و بهترین شاعر عصر، هادلگریمور پتورسون (۱۶۱۴ـ۱۶۷۴) بود. در این دوره، آرنگریمور یونسون (۱۶۵۸ـ ۱۶۴۸) با آثار عالمانه‌اش علاقه به تاریخ و ادبیات ایسلند را در آلمان و دانمارک برانگیخت که سبب مطالعۀ ادبیات کهن ایسلندی شد. قرن ۱۸ عصر روشنگری، خردگرایی، و مطالعات علمی بود.اگرت اولافسون (۱۷۲۶ـ ۱۷۶۸) به سراسر ایسلند سفر کرد و اثر عظیمی در معرفی ایسلند نوشت. آثار مختلف دیگری ازجمله فرهنگ ایسلندی لاتینی و نخستین تاریخ ادبی ایسلند نیز به‌چاپ رسید. یون تورلاکسون (۱۷۴۴ـ ۱۸۱۹) بهترین شاعر قرن محسوب می‌شد. در قرن ۱۹ نهضت رمانتیک آغاز می‌شود. راسموس کریستیان راسک(۱۷۸۷ـ۱۸۳۲)، زبان‌شناس دانمارکی، جامعۀ ادبی ایسلندی را تأسیس کرد. یون سیگوردسون (۱۸۱۱ـ ۱۸۷۹) در پیشبرد ادبیات و رمانتیسم نقشی عمده ایفا کرد. یون تی تورادسن(۱۸۱۹ـ ۱۸۶۸) شاعر غنایی، نخستین رمان ایسلندی را نوشت (۱۸۵۰). در عصر جدید، گستور پالسون (۱۸۵۲ـ۱۸۹۱) واقع‌‌گرایی را وارد ادبیات ایسلندی کرد. رمان‌نویسی از حدود ۱۹۰۰ متداول و داستان‌های کوتاه، نمایش‌نامه‌ها، و مقالات زیادی منتشر شد. هالدور لاکسنس (۱۹۰۲ـ ۱۹۹۸) با رمان‌هایش، که نقطۀ عطفی در ادبیات ایسلندی است، جایزۀ نوبل ادبیات را نصیب خود ساخت.

 

---