هندی، معماری
هِندی، معماری (Indian architecture)
معماری شبه‌قارۀ هند. معماری هندی اساساً به چهار دوره یا سبک تقسیم می‌شود: بودایی، هندو، اسلامی، و غربی. معماری هندی از لحاظ کارکرد، طراحی، و تزیین، قرن‌ها ماهیّت دینی داشت. سبک معبدسازی بودایی در قرن ۴پ‌م پدید آمد، و معماری کلاسیک[۱] هند را شکل داد. سبک‌های هندو تا حدود قرن ۶م هنوز به کمال نرسیده بود و سبک‌های اسلامی پس از هجوم تیموریان[۲] و حدود ۱۰۰۰م پدیدار شد (ازجمله تاج محل). سرانجام، در دورۀ استعمار انگلستان، سبک‌های غربی در معماری هند پدیدار شد.
معماری بودایی. معماری کلاسیک هند در دوران سلطنت پادشاهان بودایی پدید آمد، که از قرن ۴پ‌م آغاز شد. غارمعبد[۳]ها در قرن ۳پ‌م، به تقلید از سازه و تزیینات معماری چوبی آن دوره (که اکنون اثری از آن برجا نیست) ساخته شدند. این معابد، از حرم[۴]ها و ضریح[۵]های کوچک و محقرِ حفرشده در سنگ، تکامل یافتند و به معابد و صومعه‌های پیچیده تبدیل شدند. دیوارهای این معابد از تزییناتی همچون نقش‌برجسته[۶]، مجسمه، یا نقاشی سرشار بود؛ ازجمله مهم‌ترینِ آن‌ها، معبدی در کارلی[۷] قرن ۱م)، و غارهای آجانتا[۸] درخور ذکرند. استوپا[۹]های اولیۀ باقی‌مانده ـ تل‌هایی از اشیای متبرک ـ به قرن ۲پ‌م تعلق دارند. استوپاها نیز وسیع‌تر و پیچیده‌تر شدند، و با ساخت یادمان‌هایی همچون استوپای بزرگ سانچی[۱۰] (قرن ۳پ‌م ـ قرن ۱م) به اوج شکوفایی رسیدند؛ این استوپا گنبدی عظیم و احاطه شده با جان‌پناه است، و دروازه‌هایی با کنده‌کاری‌های پرتفصیل دارد. کاخ امپراتور آشوکا[۱۱] (۲۷۳-۲۳۲پ‌م) در پاتنا[۱۲] از بناهای غیردینی دورۀ بودایی است که به تقلید از کاخ تخت جمشید (پرسپولیس[۱۳]) در ایران ساخته شده است.
معماری هندو .بعضی از نمونه‌های معماری هندو را می‌توان به قرون آخر پیش از میلاد نسبت داد، اما در قرن ۶م، با روی کار آمدن پادشاهان هندو، سبک ویژه‌ای شکوفا شد. معابد هندو نخست به‌سبک معابد بودایی ساخته می‌شدند، اما پلان آن‌ها بر طرح کلی مَندَلا[۱۴] (خلقت کائنات) مبتنی بود. معبد ویشنو[۱۵] در دگار[۱۶] (قرن ۶م) نخستین معبد سنگی موجود است. تاریخ ساخت غارمعابد اِلِفانتا[۱۷]، که سرشار از تزیینات حکاکی‌شده است، به قرون ۸ـ۹م بازمی‌گردد. بسیاری از معابد هندو از سنگ تراشیده شده‌اند (برخلاف غارمعبدها که در داخل سنگ حفر می‌شدند،) معبد کایلاسا[۱۸] در اِلورا[۱۹] (قرن ۸م) از آن جمله است؛ این معبد بزرگ‌ترین معبد تک‌سنگی[۲۰] جهان به‌شمار می‌رود. معابد هندو، خواه در داخل سنگ حفر، و خواه با سنگ بنا شده باشند، بسیار پرآذین‌اند، و برج مرتفعی که عبادتگاه اصلی را می‌پوشانَد از مشخصات آن‌هاست؛ ازجمله معبد ویسواناتا[۲۱]، در خواجوراهو[۲۲]. در شمال، درپی هجوم تیموریان، که در ۱۰۰۰ م آغاز شد، معماری هندو سیر نزولی پیمود. در جنوب، که سیر تکاملی این معماری ادامه یافت، در اطراف معابد، مجتمع‌های مسکونی بزرگ پدید آمد و دروازه‌های دیوارهای پیرامون معابد وسعت یافت و به هرم‌های کنده‌کاری‌شده بدل شد.
معماری اسلامی. در اوایل دوران پاگیری معماری اسلامی، سبک ایرانی مستقیماً وارد شد؛ مسجد جامع[۲۳] در دهلی[۲۴] از آن جمله است. در طی دورۀ دوم، که از ۱۵۲۶ با تأسیس سلسلۀ تیموریان آغاز شد، سیر تکامل معماری هندی تحت تأثیر معماران و صنعتگران محلی قرار گرفت. مقبرۀ همایون[۲۵]، دهلی (۱۵۶۹)، شهر متروک فاتح‌پور ـ سیکری[۲۶] (۱۵۶۸-۱۵۷۵) و تاج محل در آگرا[۲۷] (۱۶۳۲-۱۶۴۹) از آشناترین جلوه‌های معماری هندند.
معماری غربی .معماری دورۀ استعمار و استقلال هند در گسترۀ متنوعی، از نقشۀ سِر ادوین لاچنز[۲۸] و سِر هربرت بیکر[۲۹] برای دهلی نو، تا نقشه و بناهای لوکوربوزیه[۳۰] برای چندیگره[۳۱] (۱۹۵۰-۱۹۵۶) تداوم یافته است.
- ↑ classical
- ↑ Mogul
- ↑ cave temple
- ↑ sanctuary
- ↑ shrine
- ↑ relief
- ↑ Karli
- ↑ Ajanta
- ↑ stupa
- ↑ Great Stupa of Sanchi
- ↑ Emperor Asoka
- ↑ Patna
- ↑ Persepolis
- ↑ mandala
- ↑ Temple of Vishnu
- ↑ Deogarh
- ↑ Elephanta
- ↑ Kailasa
- ↑ Ellora
- ↑ monolithic
- ↑ Visvanatha Temple
- ↑ Khajuraho
- ↑ Great Mosque
- ↑ Delhi
- ↑ Tomb of Humayun
- ↑ Fatehpur-Sikri
- ↑ Agra
- ↑ Sir Edwin Lutyens
- ↑ Sir Herbert Baker
- ↑ Le Corbusier
- ↑ Chandigarh