لباچفسکی، نیکلای (۱۷۹۲ـ۱۸۵۶)
لُباچِفْسْکی، نیکُلای (۱۷۹۲ـ۱۸۵۶)(Lobachevsky, Nikolai)
| نیکلای لباچفسکی Nikolai Lobachevsky | |
|---|---|
| زادروز |
۱۷۹۲م |
| درگذشت | ۱۸۵۶ |
| ملیت | روس |
| تحصیلات و محل تحصیل | تحصیل در دانشگاه قازان در تاتارستان |
| شغل و تخصص اصلی | ریاضی دان |
| آثار | بررسی هندسی نظریه توازی |
| گروه مقاله | ریاضیات |
ریاضی‌دان روس. هم‌زمان با کارل گاوس[۱] در آلمان و یانوش بویویی[۲] در مجارستان، ولی مستقل از آن‌ها، هندسۀ نااقلیدسی[۳] را بنیان نهاد. لباچفسکی نخستین‌بار شرحِ این موضوع را در ۱۸۲۹ منتشر کرد، ولی کار او تا زمان انتشار هندسۀ گئورگ ریمان[۴] ناشناخته ماند. در هندسۀ اقلیدسی[۵]، دو خط موازی[۶] همواره فاصلۀ ثابتی از یکدیگر دارند، در حالی‌که در هندسۀ لُباچفسکی، فاصلۀ دو خط موازی در یک سو به صفر میل می‌کند و در سوی دیگر به بی‌نهایت. در هندسۀ اقلیدسی، مجموع زاویه‌های مثلث همواره برابر با مجموع دو زاویۀ قائمه است، ولی در هندسۀ لُباچفسکی[۷]، مجموع زاویه‌ها همواره کوچک‌تر از مجموع دو زاویۀ قائمه است. در فضای لُباچفسکی دو شیء هندسی نمی‌توانند هم‌شکل و دارای اندازۀ متفاوت باشند. لُباچفسکی در نیژنی ـ نووگورود[۸] زاده شد و در دانشگاه قازان[۹]، در تاتارستان[۱۰]، درس خواند. از ۱۸۱۴، به تدریس در آن‌جا پرداخت. در ۱۸۲۲، استاد شد و از ۱۸۲۷ تا ۱۸۴۷، ریاست دانشگاه را برعهده داشت. همچنین، به کارهای اداری و دولتی نیز می‌پرداخت. از ۱۸۲۶ تا ۱۸۵۶، هندسۀ نااقلیدسی را پدید آورد. او نتیجه گرفت که هندسه‌ای که در آن همۀ اصول موضوع اقلیدس[۱۱] جز اصل پنجم (اصل توازی) برقرار باشند، تناقض‌آمیز نیست. او با گنجاندن اعداد موهومی به هندسه کلیت بخشید و به این ترتیب، هندسۀ اقلیدسی به‌صورت حالت خاصی از دستگاهی وسیع‌تر درآمد. لُباچفسکی روشن‌ترین شرح و توصیف هندسۀ خود را در بررسی هندسی نظریۀ توازی[۱۲] آورد که در ۱۸۴۰، در برلین منتشر شد. آخرین اثر او هندسۀ عام[۱۳] (۱۸۵۵) بود.