نائومی کلاین

نائومی کلاین Naomi Klein
زادروز	۱۹۷۰
ملیت	کانادایی
تحصیلات و محل تحصیل	تحصیل ناتمام در دانشگاه تورنتو
شغل و تخصص اصلی	نویسنده و فعال سیاسی
آثار	دکترین شوک، این همه چیز را تغییر می‌دهد
گروه مقاله	علوم سیاسی

Naomi Klein (متولد ۱۹۷۰)

نائومی کلاین

نویسنده و فعال سیاسی کانادایی. بیش از هر چیز به سبب موشکافی و انتقادات گسترده‌اش نسبت به سرمایه‌داری و همچنین جهانی‌سازی شرکتی -که ویژگی اساسی آن توفق و تسلط شرکت‌های چندملیتی بر جذب و کنترل منابع مالی و غیرمالی کشورهای جهان است- شناخته می‌شود.

کلاین در مونترال، در خانواده‌ای یهودی که در فعالیت‌های اجتماعی صلح‌طلبانه سابقه‌ای طولانی داشتند به دنیا آمد. پدر و مادرش خود را هیپی‌هایی معرفی می‌کردند که به دلیل اعتراض به جنگ آمریکا با ویتنام، به کانادا مهاجرت کرده بودند. پدر نائومی فیزیک‌دان بود و مادرش شر کلاین مستندسازی بود که مهم‌ترین اثرش مستندی با عنوان این یک داستان عاشقانه نیست، در نقد پورنوگرافی ساخته شده است. پدربزرگ و مادربزرگ کلاین، قبل از جنگ جهانی دوم کمونیست‌ بودند اما بعد از پیمان شوروی با هیتلر از این مکتب روی گرداندند. این پیشینه‌ی قدرتمند خانوادگی، ابتدا تأثیری عکس بر روی نائومی داشت. او در نوجوانی شیفته‌ی برندهای معروف لباس بود و بیشتر وقتش را در مراکز خرید می‌گذراند و با دغدغه‌های سیاسی والدینش به هیچ عنوان همدلی نداشت. اما دو اتفاق این رویکرد را تغییر داد: در هفده سالگی، زمانی که خود را برای تحصیل در دانشگاه تورنتو آماده می‌کرد، سکته‌ی قلبی و از کار افتادگی مادرش نائومی و برادر و پدرش را مجبور کرد تا یک سال تمام دغدغه‌های خود را فراموش کنند و به مراقبت از او بپردازند. سال بعد، زمانی که بالأخره نائومی در آستانه‌ی شروع تحصیل در دانشگاه تورنتو بود، مرد جوانی در اعتراض به فمینیسم در دانشگاه مونترال به طرف زن‌ها شلیک کرد و چهارده زن را به قتل رساند. این دو اتفاق، سبک زندگی نائومی و دغدغه‌هایش را کاملاً تغییر داد. در سال اول دانشگاه، سردبیر روزنامه‌ای دانشگاهی شد و در سال سوم، به دلیل کار در یک روزنامه‌ی کانادایی، ترک تحصیل کرد. اگر چه در سال 1995 به منظور اتمام تحصیلاتش به دانشگاه برگشت، اما خیلی زود به واسطه‌ی دریافت فرصت کارآموزی روزنامه‌نگاری، دوباره دانشگاه را کنار گذاشت و از گرفتن مدرک صرف نظر کرد.

اولین کتاب کلاین با عنوان No Logo حمله‌ای است گسترده به فرهنگ مصرف‌گرایی مبتنی بر برندهای معروف. کلاین در این کتاب شرکت‌های چندملیتی بزرگ را هم به سوءاستفاده و بهر‌کشی بی‌رحمانه از کارگران در مناطق فقیر جهان متهم کرد. نایکی به عنوان یکی از شرکت‌هایی که شدیداً مورد انتقاد کلاین قرار گرفته بود، بیانیه‌ای مفصل در دفاع از خود منتشر کرد. این کتاب بیش از یک میلیون نسخه فروش داشت و به بیست و هشت زبان ترجمه شد.

حصارها و پنجره‌ها، دومین اثر کلاین، مجموعه‌مقاله‌ای است در نقد جهانی‌سازی. سومین کتاب کلاین که شاخص‌ترین و تأثیرگذارترین آن‌هاست با عنوان دکترین شوک: ظهور سرمایه‌داری فاجعه در سال 2007 منتشر شده است. در بخشی از این کتاب، کلاین به تأثیرات سیاست بازار آزاد که از سوی متفکرانی چون میلتون_فریدمن و مکتب شیکاگو طرح شده، در سوءاستفاده‌ی حاکمان خودکامه‌ای چون پینوشه در شیلی یا یلتسین در روسیه می‌پردازد. به عقیده‌ی او، اجرای برنامه‌های اقتصادی نولیبرالی نیازمند برقراری شرایطی اضطراری است چرا که این سیاست‌ها برای توده‌ی مردم زیان‌بار است و آن‌ها در شرایط عادی حاضر به پذیرش آن نخواهند بود. بدین ترتیب، حکومت‌ها و ابرشرکت‌های چندملیتی بعد از فجایعی مانند جنگ، کودتا، بلایای طبیعی و ... که به مثابه‌ی شوک اول در جامعه عمل می‌کنند، از این شرایط بهره می‌برند تا سیاست‌های مورد نظر را اعمال کنند. کلاین از اعمال قدرت پینوشه درست بلافاصله بعد از کودتا به عنوان نمونه‌ی واضحی از این دکترین یاد می‌کند. همچنین است اتفاقی حاشیه‌ای‌تر مانند خصوصی‌سازی مدارس عمومی در نیواورلئان بعد از طوفان کاترینا. کلاین این تغییرات رادیکال سیاسی را شوک دوم می‌نامد و شرح می‌دهد که کسانی که به مقابله با این اتفاق برخیزند، با شوک سوم که همان سرکوب پلیس و دیگر نیروهای نظامی است مواجه خواهند شد. دکترین شوک، نائومی کلاین را در مقام یکی از مهمترین منتقدان نظام فعلی سرمایه‌داری در جهان مطرح کرد. این کتاب به بیست و هشت زبان دنیا ترجمه شد و با استناد به مطالب آن، مستندی با همین عنوان توسط کلاین و همسرش اَوی لوییس ساخته شد. 

کتاب چهارم کلاین با عنوان این همه چیز را تغییر می‌دهد: سرمایه‌داری در برابر شرایط اقلیمی، از نقش سیاست‌های نولیبرال در گرمایش زمین و همچنین، جلوگیری حامیان این سیاست از هر گونه اعمال تغییر در شرایط آب و هوایی سخن می‌گوید. به عقیده‌ی کلاین، خطر گرمایش کره‌ی زمین آن‌چنان جدی و قریب‌الوقوع است که هر گونه اختلاف عقیده و تضارب آرا در برابر آن نقش می‌بازند. علاوه بر این، تغییرات بنیادین سیاست جهانی در واکنش به گرمایش زمین، می‌تواند کارکردهایی فراتر از این هدف اولیه نیز داشته باشد و به ساخت جهانی عادلانه‌تر، با توزیع ثروت و انرژی منصفانه بین کشورها منجر شود و قدرت‌های بزرگ را وادار به پذیرش شرایطی جدید کند.

پنجمین کتاب کلاین با عنواننه گفتن کافی نیست: مقاومت در برابر سیاست‌های شوک ترامپ و رسیدن به جهانی که نیاز داریم، واکنشی است به ظهور دونالد_ترامپ در سیاست جهانی. این کتاب شرح می‌دهد که روی کار آمدن ترامپ یک تصادف غیرمنتظره نیست و اتفاقاً نتیجه‌ی منطقی بدترین و تاریک‌ترین رویکردهای سیاسی نیم قرن گذشته است و ظهور مجدد ناسیونالیسم افراطی را به دنبال خواهد داشت. از نظر کلاین، در این زمان بحرانی مخالفت زبانی و «نه» گفتن کافی نیست. این دوران نیاز به اتحاد مردمی دارد که قصد دارند فاعلانه این روند تاریک را متوقف کنند. این کتاب جایزه‌ی کتاب ملی آمریکا در بخش ادبیات غیرداستانی را به دست آورد.

آخرین کتاب کلاین با عنوان نبرد برای بهشت: پورتوریکو بر سرمایه‌داران فاجعه‌بار خشم می‌گیرد، در سال 2018 منتشر شد. این اثر به تحلیل استعمار شدیدی می‌پردازد که پس از توفان ماریا و با استفاده از این بلای طبیعی به عنوان شوک، بر پورتوریکو حکمفرما شد.

به جز این پنج اثر، کلاین مقالات بسیاری نوشته و در سال‌های اخیر، خصوصاً در باب مبارزه با گرمایش زمین و انحصارطلبی شرکت‌های چندملیتی فعال بوده است. او از منتقدان جنگ آمریکا علیه عراق بود و همیشه نسبت به اقدامات متجاوزانه‌ی اسرائیل نگاهی منفی داشته است. کلاین در سال 2004 به حمایت از هوگو_چاوز در ونزوئلا پرداخت و بعد از فروپاشی اقتصادی این کشور در سال‌های بعد، بسیاری او را بابت این حمایت سرزنش کردند.

کلاین به همراه همسرش در ساخت چندین مستند مربوط به آثارش مشارکت داشته است. او هم‌اکنون در دانشگاه راجرز در نیوجرسی تدریس می‌کند.

 

---