مکزیک

مکزیک
نام فارسی	مِکزیک
نام لاتین	United Mexican States
نظام سیاسی	جمهوری فدرال چندحزبی با دو نهاد قانون‌گذاری
درآمد سرانه (دلار)	ندارد
نام پیشین	ندارد
جمعیت	112,336,538 نفر
موقعیت	جنوب نیم‌قارۀ امریکای شمالی
پایتخت	مکزیکوسیتی
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع)	57/3
رشد سالانه (درصد)	1/1
شهرهای اصلی	مکزیکوسیتی، گودالاخارا، اِکاتِپِک دِ مورلوس، ساراگوسا، سیوداد خوارِس. تیخوانا و مونتری
زبان	اسپانیایی
گروه‌های قومی	ندارد
دین	مسیحیت
مساحت (کیلومتر مربع)	1958200
واحد پول	ندارد

مِکزیک (United Mexican States)

مکزيکوسيتي، مکزيک

مکزيکوسيتي، مکزيک

موقعیت. جمهوری فدرال مکزیک یا مکزیک در جنوب نیم‌قارۀ امریکای شمالی جا دارد. از شمال به کشور امریکا، از شرق به خلیج مکزیک، از جنوب شرقی به دریای کارائیب، از جنوب به کشورهای بلیز و گواتمالا، و از جنوب غربی به اقیانوس اطلس محدود شده است. مساحت این کشور ۱,۹۵۸,۲۰۰ کیلومتر مربع و مکزیکوسیتی (سیوداد دِ مِخیکو) پایتخت آن است.

سیمای طبیعی. کشور مکزیک از نظر طبیعی به شش ناحیۀ زیر تقسیم می‌شود: ۱) فلات مرتفع مرکزی که از مرز کشور امریکا در شمال تا برزخ تِئوئانِتپک در جنوب گسترده است. فلات مزبور از سه رشته‌کوه با نام‌های سیرا مادره اکسیدنتال (کوه‌های مادرۀ غربی)، سیرا مادره اورینتال (کوه‌های مادرۀ شرقی)، و سیرا مادره دل‌ سور (کوه‌های مادرۀ جنوبی) تشکیل شده است. کوه‌های مادرۀ غربی و شرقی از غرب به جلگه‌های ساحلی اقیانوس آرام و از شرق به خلیج مکزیک منتهی می‌شوند و مانند دیوارۀ بلندی، جلگه‌های ساحلی شرقی و غربی را از هم جدا می‌کنند. بیشتر قله‌های مرتفع و آتشفشان‌های خاموش مکزیک مانند پوپوکاتِپتل، با ارتفاع ۵,۳۴۰ متر، و ایستا کسیوئاتل، با ارتفاع ۵,۲۸۶ متر هر دو نزدیک مکزیکوسیتی‌اند، و نیز بلندترین کوه کشور یا آتشفشان اوریسابا، با ارتفاع ۵,۶۱۰ متر، در نزدیکی ساحل خلیج مکزیک، در این فلات واقع‌اند. بسیاری از شهرهای مهم و معتبر مکزیکوسیتی نیز در این فلات قرار دارند و بیشتر زمین‌لرزه‌های مکزیک، مانند زلزلۀ ویرانگر سال ۱۹۵۸ مکزیکوسیتی در همین فلات روی می‌دهد. کوه‌های مادرۀ جنوبی به موازات ساحل اقیانوس آرام قرار دارند و با شیب تند به خط ساحلی منتهی می‌شوند. پوشش گیاهی زیبا، وجود درّه‌های ژرف، و بریدگی‌های ساحلی، چشم‌اندازهای زیبایی را پدید آورده‌اند و گردشگران بسیاری را جذب می‌کنند. شهرهای تفریحی و سیاحتی متعددی چون آکاپولکو در سواحل این منطقه قرار دارند. ۲) فُروبومانِ ساحلی اقیانوس آرام بین کوه‌پایه‌های مادرۀ غربی و خط ساحلی اقیانوس آرام و خلیج کالیفرنیا قرار دارد و بیشترین پهنای‌ آن به ۵۰ کیلومتر می‌رسد. ۳) جلگۀ ساحلی خلیج بین کوه‌پایه‌های مادرۀ شرقی و ساحل خلیج مکزیک واقع است. عرض این جلگه در شمال به ۲۸۰ کیلومتر مربع بالغ می‌شود، در جنوب، نزدیک شهر وراکروز، به کمترین حد خود می‌رسد و در برزخ تئوئانتپک دوباره افزایش می‌یابد. وجود باتلاق‌ها و مرداب‌های ساحلی متعدد از ویژگی‌های این قسمت است و بندرهای وراکروز و تامپیکو آبادی‌های عمدۀ ساحلی این بخش‌اند. ۴) شبه‌جزیرۀ یوکاتان که از برزخ تئوئانتپک به‌سوی شمال شرقی آغاز ‌شده و رو به شمال در خلیج مکزیک ادامه یافته است. اراضی این قسمت هموار و نسبتاً پست است و نواحی شمال غربی آن خشک و اراضی جنوبی آن بارندگی فراوان دارد. جنگل‌های بارانیِ انبوه، پوشش گیاهی این بخش را تشکیل می‌دهند و تأسیسات گردشگری کانکون در ساحل شرقی آن قرار دارد. ۵) ارتفاعات چیاپاس که از شرق برزخ تئوئانتپک تا مرز کشور گواتمالا گسترده است و بارندگی‌های فراوان و پوشش جنگلی انبوه از ویژگی‌های آن است و بومیان امریکای مرکزی را که غالباً با کشاورزی روزگار می‌گذرانند، درخود جای داده است. ۶) شبه‌جزیرۀ باخا کالیفرنیا که از شمال غربی کشور رو به جنوب شرقی کشیده شده و به‌سبب داشتن کوهستان‌های کم‌آب، نوارهای ساحلی باریک، انبوهی جمعیت، و جاذبۀ توریستی معروف است. مکزیک رودخانه‌های متعددی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از رود مرزی ریو براوو، که مکزیک و کشور امریکا را از هم جدا می‌کند، رودهای گریخالوا و اوسوماسینتا، که هر دو از کشور گواتمالا سرچشمه می‌گیرند و در خاک مکزیک به خلیج مکزیک می‌ریزند، بالساس، پاپالوپان، و نیز رودهای ریوگرانده دِ سانتیاگو و ریو لرما. دریاچۀ چاپالا با مساحت ۱,۶۸۶ کیلومتر مربع بزرگ‌ترین دریاچۀ مکزیک به‌شمار می‌آید. کشور مکزیک به یک ناحیۀ فدرال پایتخت و ۳۱ ایالت تقسیم شده و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از مکزیکوسیتی، گودالاخارا، اِکاتِپِک دِ مورلوس، ساراگوسا، سیوداد خوارِس. تیخوانا، و مونتری. جزیره‌های رویاخیخدو، ماریاس، سدروس،‌ آنخل دِ لا گواردا، و تیبورون که همگی در دوراب‌های ساحل غربی کشور واقع‌اند، نیز بخشی از کشور مکزیک به‌ حساب می‌آیند. آب و هوای این کشور تحت تأثیر ارتفاع و عرض جغرافیایی است. نواحی شمالی خشک و نیمه‌خشک و نوسان دمای آن زیاد است. نواحی جنوبی دارای اقلیم مدارگانی مرطوب و نواحی ساحلی خلیج بسیار گرم و شرجی است و اردیبهشت تا آبان فصل بارندگی‌های آن است. میانگین دمای شهر مکزیکوسیتی در دی‌ماه سیزده درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه شانزده درجۀ سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۷۸۸ میلی‌متر است. نواحی شمالی مکزیک از گیاهانی چون کاکتوس، کهور و درختچه‌های پراکنده پوشیده شده و نواحی مرتفع آن را جنگل‌هایی از درختان سخت‌چوب مانند بلوط، سرو، و کاج مستور کرده است. فُروبومان جنوبی را نیز جنگل‌های بارانی و گیاهانی چون سرخس دربرگرفته‌اند. میمون، خوکِ خرطوم‌دار، پلنگ و پستانداران دیگری که انواع آن‌ها به ۷۰ می‌رسد و نیز انواع خزنده و ماهی و آبزیان دیگر، حیات وحش این کشور را تشکیل داده‌اند.

اقتصاد. زمین‌های قابل کشت مکزیک محدود است و به همین مناسبت این کشور بسیاری از مواد غذایی خود را از خارج وارد می‌کند. بیشتر کشتزارهای مکزیک در فلات مرکزی جای دارند و قهوه، نیشکر، پنبه، ذرت و نیز فرآورده‌های دامی از محصولات صادراتی این کشورند. مکزیک از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نقره در جهان است و روی، مس، سرب، آهن، نمک، سنگ گچ، گوگرد، منگنز، زغال، طلا، و درّ کوهی منابع زیرزمینی آن را تشکیل می‌دهند. پالایش نفت، تولید سیمان، فولاد، شمش و ورقه‌های آهن، نیشکر، مواد غذایی، نوشابه، سیگار، اتومبیل و مواد پتروشیمی نیز ازجمله فعالیت‌های صنعتی این کشور است. ذخایر نفت و گاز مکزیک به ترتیب ۲۸.۵میلیارد بشکه و ۸۵۰میلیارد متر مکعب است و حدود پنج درصد از تولیدات نفتی جهان متعلق به این کشور است.

حکومت و سیاست. نظام حکومتی مکزیک جمهوری فدرال چندحزبی با دو نهاد قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهوری این کشور برای یک دورۀ شش‌ساله انتخاب می‌شود و تشکیل و سرپرستی هیئت دولت را نیز برعهده دارد. ۵۰۰ عضو مجلس نمایندگان این کشور برای سه سال و ۱۲۸ عضو مجلس سنای آن برای دوره‌های شش‌ساله برگزیده می‌شوند. نیروی زمینی ارتش مکزیک ۱۲۰هزار نفر، نیروی دریایی آن ۳۷هزار نفر، و نیروی هوایی این کشور ۱۱,۷۰۰‌ نفر است.

مردم و تاریخ. جمعیت مکزیک ۱۱۲,۳۳۶,۵۳۸ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن ۵۷.۳ نفر در کیلومتر مربع است. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۱.۱ درصد است و مستیسوها ۵۵ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. ۹۲.۵ درصد از مردم مکزیک مسیحی کاتولیک‌اند و ۷۶ درصد از آنان در شهرها به‌سر می‌برند. زبان رسمی این کشور اسپانیایی است. تا پیش از ورود کریستف کلمب به قارۀ جدید، تمدن‌هایی مانند اولمِک، مایا، تولتک، و آزتک تاریخ‌سازان این سامان بوده‌اند. فِرناندس دِ کوردووا، سردار اسپانیایی، در ۱۵۱۷ در شبه‌جزیرۀ یوکاتان پیاده شد و ارنان کورتس از ۱۵۱۹ تا ۱۵۲۱ سراسر مکزیک را به تصرف اسپانیا درآورد و امپراتوری ازتک را سرنگون کرد و در ۱۵۱۹ شهر وراکروز و سپس شهر مکزیکوسیتی را بنا نهاد. اسپانیایی‌ها تکزاس و کالیفرنیا را نیز در قرن‌های ۱۶ تا ۱۸ تصرف کردند. اگرچه نخستین شورش مکزیکیان علیه استعمارگران اسپانیایی در ۱۸۱۰ سرکوب شد ولی استقلال کشور مزبور در همان سال اعلام گردید و در ۱۸۲۱ رسمیت یافت. گواتمالا و دیگر نواحی مجاور مرز مکزیک از ۱۸۲۲ تا ۱۸۲۳ به این کشور پیوستند و در ۱۸۲۴ جمهوری فدرال مکزیک را تأسیس کردند. ایالت تکزاس، طی جنگ دوساله‌ای که بین مکزیک و کشور امریکا درگرفت، از این کشور جدا شد و به امریکا پیوست و رودخانۀ ریوگرانده (ریوبراوو) مرز میان دو کشور تعیین شد؛ کشورهای گواتمالا و بلیز امروزی نیز بعداً از اتحادیۀ مزبور خارج شدند. در ۱۸۶۲، فرانسه، انگلستان، و اسپانیا به مکزیک حمله کردند و شهر مکزیکوسیتی به تصرف فرانسویان درآمد. دولت امریکا که از حضور اروپاییان در قارۀ جدید ناخشنود بود، فرانسه را تحت فشار قرار داد و در ۱۸۶۷ آنان را وادار کرد که مکزیک را تخلیه کنند. به این ترتیب، جمهوری‌‌خواهان مکزیک عنان کشور را در دست گرفتند و با به تصویب‌رساندن قانون اساسی ۱۹۱۷ جمهوری فدرال مکزیک را تأسیس کردند.

---