جواد اقبال

جواد اقبال
زادروز	تهران 5 اسفند 1301ش
درگذشت	تهران 25 اسفند 1390ش
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	ناشر
آثار	نشر آثاری از محمدابراهیم باستانی پاریزی، عباس خلیلی، یحیی دولت‌آبادی، رضازادۀ شفق، محمد سعیدی، ناصر کاتوزیان، کاظم‌زادۀ ایرانشهر، بهمن کریمی، اقبال لاهوری، سلیم نیساری، جلال همایی، و چند تن دیگر
گروه مقاله	علم کتابداری و کتاب

جواد اقبال

جواد اقبال (تهران 5 اسفند 1301ش- تهران 25 اسفند 1390ش)

ناشر ایرانی و از نسل اول ناشران ایران. اقبال همراه با حاج محمداسماعیل علمی، ابراهیم رمضانی، حسن معرفت و عبدالغفار طهوری و چندنفر دیگر، نسل اول ناشران ایران بودند. اقبال، بنیان‌گذار «سازمان چاپ و انتشارات اقبال» و از بنیان‌گذاران «شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران» بود که به انتشار آثار کلاسیک در حوزۀ‌ ادبیات و تاریخ نیز می‌پرداخت. خانوادۀ‌ وی از نخستین کسانی بودند که صاحب چاپخانه شدند. جواد اقبال از سال‌های آغاز نوجوانی در کتابفروشی پدرش (محمدحسین اقبال) که در اوائل دهۀ 1280ش تأسیس شده بود، مشغول به کار شد و از 15سالگی به دلیل بیماری و کهولت پدرش، مدیریت انتشارات و کتابفروشی به او سپرده شد. جواد اقبال با همایون صنعتی‌زاده و مؤسسۀ انتشارات فرانکلین همکاری نزدیکی داشت و از ثمرات این همکاری بود که انتشارات اقبال از دهۀ 1330ش به ناشری متفاوت از پیش تبدیل شد. انتشارات اقبال تحت مدیریت جواد اقبال جزو نخستین ناشران ایرانی بود که با دیدگاه‌های جدید در نشر آشنا شد.

جواد اقبال در ششمین دورۀ انتخابات «اتحادیۀ ناشران و کتابفروشان تهران» در 1351ش، به ریاست این اتحادیه برگزیده شد و تا 1356ش در این سمت باقی بود. انتشار مجلۀ آشنایی با کتاب، سخنگوی اتحادیه، تأسیس شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان و تهیۀ ساختمانی برای اتحادیه از جملۀ خدمات او به اتحادیۀ ناشران است. جز جواد اقبال که از مؤسسان اتحادیۀ ناشران و کتابفروشان تهران بوده، به حضور پدرش محمدحسین اقبال (مؤسس انتشارات اقبال)، نصرالله سبوحی (مدیر انتشارات مرکزی)، محمد رمضانی (مدیر انتشارات کلالۀ خاور)، اکبر زوار (مدیر نشر زوار)، محمدعلی ترقی (مدیر انتشارات خیام) و عبدالغفار طهوری (مدیر انتشارات کتابفروشی طهوری) می‌توان اشاره کرد.

با ذکر این مسأله که دورۀ رونق فعالیت انتشارات اقبال از سال‌های انتهایی دهۀ 1320 تا سال 1356ش، یعنی زمان مدیریت جواد اقبال بوده، انتشارات را بر پایۀ آثاری که طی مدتی حدود یک قرن نشر داده است، می‌توان در شمار ناشران عمومی قرار داد. از عنوان‌هایی که این ناشر از ابتدای فعالیت تا 1380 ش انتشار داده و صورت آنها، شامل حدود 500 عنوان (طبق فهرست منتشر شده از سوی خود این ناشر) است، می‌توان زمینه‌های فعالیتش را به خوبی تشخیص داد. این ناشر در 10 ردۀ اصلی موضوعی، رده‌هایی که همۀ ناشران را می‌توان بر پایۀ آنها دسته‌بندی کرد، کتاب منتشر کرده و شمار بسیاری هم  کتاب درسی در سطوح مختلف آموزشی انتشار داده است. از شماری نامداران در عرصۀ تألیف و ترجمه، کتاب منتشر کرده است. از مهم‌ترین آثار این ناشر از دیوان‌های شاعران و متون قدیم به تصحیح ادیب نیشابوری، محمدعلی فروغی، سعید نفیسی، عباس اقبال، محمدرضا جلالی نائینی، محمد دبیرسیاقی، غلامرضا رشید یاسمی، احمد سهیلی خوانساری، ناصرالدین شاه حسینی، و عده‌ای دیگر می‌توان یاد کرد. انتشارات اقبال، آثاری نیز از محمدابراهیم باستانی پاریزی، عباس خلیلی، یحیی دولت‌آبادی، رضازادۀ شفق، محمد سعیدی، ناصر کاتوزیان، کاظم‌زادۀ ایرانشهر، بهمن کریمی، اقبال لاهوری، سلیم نیساری، جلال همایی، و چند تن دیگر چاپ کرده است. تقویم نجومی و اولین سررسید در ایران، توسط انتشارات اقبال به چاپ رسید. این تقویم‌ها هنوز هم هرساله توسط همین انتشارات چاپ می‌شود.

در هشتم اسفندماه ۱۳۸۱ بزرگداشتی برای صدمین سال تاسیس انتشارات اقبال و بزرگداشت جواد اقبال در تالار وحدت با شرکت ناشران، نویسندگان، ارباب جراید، اهالی فرهنگ و وزیر وقت ارشاد برگزار شد و انتشارات اقبال «میراث فرهنگی کشور» نامیده شد. پس از جواد اقبال فرزندانش به نام‌های فرشید، مجید و سعید فعالیت پدر را برای ادامۀ حیات نه چندان پر رونق انتشارات ادامه داده‌اند.

---

• https://hemenpub.com/
• https://old.sharghdaily.ir
• https://vista.ir/