سیبری: تفاوت میان نسخه‌ها

سیبری
سیبری
کشور	روسیه
نام لاتین	Siberia
جمعیت	36.8 میلیون نفر (۲۰۲۳)
مساحت	13,100,000 کیلومتر مربع
شهرهای مهم	نووسیبیرسک، اومسک، کراسنویارسک، ایرکوتسک، و تومسک
کوه‌های استان	اورال
اقلیم	قاره‌ای
تولیدات و صنایع مهم	تولید لبنیات؛ استخراج معادن؛ جنگلداری و کشاورزی؛ منابع غنی کانی، نظیر زغال‌سنگ (در حوضۀ کوزنتسک)، طلا، الماس، نفت، گاز طبیعی، آهن، مس، نیکل، و کبالت

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ آوریل ۲۰۲۵، ساعت ۱۳:۳۲

سیبِری (Siberia)

(به روسی: سیبیر^[۱]) ناحیۀ آسیایی روسیه، با 13,100,000 کیلومتر مربع وسعت و 36.8 میلیون نفر جمعیت (۲۰۲۳). از کوه‌های اورال^[۲] تا اقیانوس آرام امتداد دارد. نیروی برقابی از رود‌های لِنا^[۳]، اوب^[۴]، و یِنی‌سِی^[۵] تولید می‌شود؛ جنگلداری و کشاورزی در آن رواج دارد. دارای منابع غنی کانی، نظیر زغال‌سنگ (در حوضۀ کوزنتسک^[۶])، طلا، الماس، نفت، گاز طبیعی، آهن، مس، نیکل، و کبالت است. در قرن ۱۷، روس‌ها آن را تصرف کردند، از قرن ۱۸ تبعیدگاه زندانیان سیاسی و بزهکاران بود و در آن اردوگاه‌های کار اجباری تأسیس شد. نخستین راه‌آهن سراسری سیبری^[۷] (۱۸۹۲ـ۱۹۰۵) به‌طول تقریبی ۸,۷۰۰ کیلومتر، از سن‌پترزبورگ^[۸] (از طریق اومسک^[۹]، نووسیبیرسک^[۱۰]، ایرکوتسک^[۱۱] و خاباروفسک^[۱۲]) تا ولادی‌وستوک^[۱۳]، احداث شد. این ناحیه دارای آب و هوای قاره‌ای و زمستان‌های طولانی و بسیار سرد است. بزرگ‌ترین جنگل‌های طبیعی جهان (تایگا^[۱۴])، به وسعت تقریباً ۵میلیون کیلومتر مربع در این ناحیه واقع شده‌اند؛ دریاچۀ بایکال^[۱۵]؛ چند آتشفشان، در شبه‌جزیرۀ کامچاتکا^[۱۶]، و اوسوریلاند^[۱۷]، قلمرو ببر سیبری،بزرگ‌ترین گربۀ جهان، در این منطقه قرار دارند. شهرهای سیبری عبارت‌‌اند از نووسیبیرسک، اومسک، کراسنویارسک^[۱۸]، ایرکوتسک، و تومسک^[۱۹]. بهره‌برداری از منابع فراوان و طبیعی سیبری با فتح آن به‌دست روس‌ها از ۱۵۸۰ به‌بعد شروع شد. در ابتدا، شکار حیوانات خزدار مهم‌ترین فعالیت اقتصادی بود؛ استخراج معادن در قرون ۱۸ و ۱۹ توسعه یافت. روند صنعتی شدن درخلال جنگ جهانی اول آغاز شد، و از دهۀ ۱۹۳۰ به‌بعد بسیار گسترش یافت. با احداث راه‌آهن سراسری سیبری، و اصلاحات ارضی اولیه کشت و زرع آسان‌تر شد. لغو سنت ارباب ـ رعیتی سبب توسعۀ سریع کشاورزی شد و با آغاز قرن ۲۰ تولید لبنیات نیز رواج یافت. ولی جنگ جهانی اول، جنگ داخلی روسیه^[۲۰]، و مالکیت اشتراکی کشاورزی در زمان استالین^[۲۱]، به‌زیان کشاورزی سیبری تمام شد. در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، روندی سیاسی با نام منطقه‌گرایی سیبری^[۲۲] آغاز شد که از شکلی از وضعیت دومینیون برای منطقه در داخل روسیه حمایت می‌کرد. حکومت خودمختار سیبری در ۱۹۱۸ تشکیل شد، اما عمر کوتاهی داشت. پیش از فروپاشی اتحاد شوروی، جبهۀ مردمی سیبری در ۱۹۸۸ تشکیل شد که خواهان اصلاحات زیست‌محیطی و سیاسی بود. اگرچه اکثریت جمعیت را روس‌ها تشکیل می‌دهند، اما بیش از ۳۰ اقلیت بومی در سیبری زندگی می‌کنند. بزرگ‌ترین اقلیت قومی، گروه ترک زبان است که شامل تاتارها در غرب و یاکوت^[۲۳]ها در شمال شرقی است. بوریات^[۲۴]های جنوب شرقی به گروه مغول‌ها تعلق دارند، و فینو ـ اویغوری^[۲۵] و تونگوسیک^[۲۶] زبان‌های ساکنان شمال غربی و شرق است.

↑ Sibir
↑ Ural Mountains
↑ Lena
↑ Ob
↑ Yenisey
↑ Kuzentsk Basin
↑ Trans-Siberian Railway
↑ St Petersburg
↑ Omsk
↑ Novosibirsk
↑ Irkutsk
↑ Khabarovsk
↑ Vladivostok
↑ taiga
↑ Lake Baikal
↑ Kamchatka Peninsula
↑ Ussuriland
↑ Krasnoyarsk
↑ Tomsk
↑ Russian Civil War
↑ Stalin
↑ Siberian Regionalism
↑ Yakut
↑ Buryat
↑ Finno-Ugric
↑ Tungusic

[1] Sibir

[2] Ural Mountains

[3] Lena

[4] Ob

[5] Yenisey

[6] Kuzentsk Basin

[7] Trans-Siberian Railway

[8] St Petersburg

[9] Omsk

[10] Novosibirsk

[11] Irkutsk

[12] Khabarovsk

[13] Vladivostok

[14] taiga

[15] Lake Baikal

[16] Kamchatka Peninsula

[17] Ussuriland

[18] Krasnoyarsk

[19] Tomsk

[20] Russian Civil War

[21] Stalin

[22] Siberian Regionalism

[23] Yakut

[24] Buryat

[25] Finno-Ugric

[26] Tungusic

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+{{الگو:جعبه اطلاعات استان5|نام فارسی=|نام لاتین=Siberia|نام‌پیشین=|کشور=روسیه|موقعیت=|مرکز=|تعداد شهرستان‌ها=|تعداد بخش ها=|شهرهای مهم= نووسیبیرسک، اومسک، کراسنویارسک، ایرکوتسک، و تومسک  |کوه‌های استان=اورال  |رودهای استان=|جمعیت=36.8 میلیون نفر (۲۰۲۳)|مساحت=13,100,000 کیلومتر مربع|ارتفاع متوسط=|میانگین بارندگی سالیانه=|اقلیم= قاره‌ای  |تولیدات و صنایع مهم= تولید لبنیات؛ استخراج معادن؛ جنگلداری و کشاورزی؛ منابع غنی کانی، نظیر زغال‌سنگ (در حوضۀ کوزنتسک)، طلا، الماس، نفت، گاز طبیعی، آهن، مس، نیکل، و کبالت}}
+[[پرونده:25317300.jpg|بندانگشتی|ببر سیبری]]
 سیبِری (Siberia)
-(به روسی: سیبیر<ref>Sibir</ref>) ناحیۀ آسیایی روسیه، با ۱۲,۰۵۰,۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت. از کوه‌های اورال<ref>Ural Mountains</ref> تا اقیانوس آرام امتداد دارد. نیروی برقابی از رود‌های لِنا<ref>Lena</ref>، اوب<ref>Ob</ref>، و یِنی‌سِی<ref>Yenisey</ref> تولید می‌شود؛ جنگلداری و کشاورزی در آن رواج دارد. دارای منابع غنی کانی، نظیر زغال‌سنگ (در حوضۀ کوزنتسک<ref>Kuzentsk Basin</ref>)، طلا، الماس، نفت، گاز طبیعی، آهن، مس، نیکل، و کبالت است. در قرن ۱۷، روس‌ها آن را تصرف کردند، از قرن ۱۸ تبعیدگاه زندانیان سیاسی و بزهکاران بود و در آن اردوگاه‌های کار اجباری تأسیس شد. نخستین راه‌آهن سراسری سیبری<ref>Trans-Siberian Railway</ref> (۱۸۹۲ـ۱۹۰۵) به‌طول تقریبی ۸,۷۰۰ کیلومتر، از سن‌پترزبورگ<ref>St Petersburg</ref> (از طریق اومسک<ref>Omsk</ref>، نووسیبیرسک<ref>Novosibirsk</ref>، ایرکوتسک<ref>Irkutsk</ref> و خاباروفسک<ref>Khabarovsk</ref>) تا ولادی‌وستوک<ref>Vladivostok</ref>، احداث شد. این ناحیه دارای آب و هوای قاره‌ای و زمستان‌های طولانی و بسیار سرد است. بزرگ‌ترین جنگل‌های طبیعی جهان (تایگا<ref>taiga</ref>)، به وسعت تقریباً ۵میلیون کیلومتر مربع در این ناحیه واقع شده‌اند؛ دریاچۀ بایکال<ref>Lake Baikal</ref>؛ چند آتشفشان، در شبه‌جزیرۀ کامچاتکا<ref>Kamchatka Peninsula</ref>، و اوسوریلاند<ref>Ussuriland</ref>، قلمرو ببر سیبری،بزرگ‌ترین گربۀ جهان، در این منطقه قرار دارند. شهرهای سیبری عبارت‌‌اند از نووسیبیرسک، اومسک، کراسنویارسک<ref>Krasnoyarsk</ref>، ایرکوتسک، و تومسک<ref>Tomsk</ref>. بهره‌برداری از منابع فراوان و طبیعی سیبری با فتح آن به‌دست روس‌ها از ۱۵۸۰ به‌بعد شروع شد. در ابتدا، شکار حیوانات خزدار مهم‌ترین فعالیت اقتصادی بود؛ استخراج معادن در قرون ۱۸ و ۱۹ توسعه یافت. روند صنعتی شدن درخلال جنگ جهانی اول آغاز شد، و از دهۀ ۱۹۳۰ به‌بعد بسیار گسترش یافت. با احداث راه‌آهن سراسری سیبری، و اصلاحات ارضی اولیه کشت و زرع آسان‌تر شد. لغو سنت ارباب ـ رعیتی سبب توسعۀ سریع کشاورزی شد و با آغاز قرن ۲۰ تولید لبنیات نیز رواج یافت. ولی جنگ جهانی اول، جنگ داخلی روسیه<ref>Russian Civil War</ref>، و مالکیت اشتراکی کشاورزی در زمان استالین، به‌زیان کشاورزی سیبری تمام شد. در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، روندی سیاسی با نام منطقه‌گرایی سیبری<ref>Siberian Regionalism</ref> آغاز شد که از شکلی از وضعیت دومینیون برای منطقه در داخل روسیه حمایت می‌کرد. حکومت خودمختار سیبری در ۱۹۱۸ تشکیل شد، اما عمر کوتاهی داشت. پیش از فروپاشی اتحاد شوروی، جبهۀ مردمی سیبری در ۱۹۸۸ تشکیل شد که خواهان اصلاحات زیست‌محیطی و سیاسی بود. اگرچه اکثریت جمعیت را روس‌ها تشکیل می‌دهند، اما بیش از ۳۰ اقلیت بومی در سیبری زندگی می‌کنند. بزرگ‌ترین اقلیت قومی، گروه ترک زبان است که شامل تاتارها در غرب و یاکوت<ref>Yakut</ref>ها در شمال شرقی است. بوریات<ref>Buryat</ref>های جنوب شرقی به گروه مغول‌ها تعلق دارند، و فینو ـ اویغوری<ref>Finno-Ugric</ref> و تونگوسیک<ref>Tungusic</ref> زبان‌های ساکنان شمال غربی و شرق است.
+(به روسی: سیبیر<ref>Sibir</ref>) ناحیۀ آسیایی [[روسیه]]، با 13,100,000 کیلومتر مربع وسعت و 36.8 میلیون نفر جمعیت (۲۰۲۳). از [[اورال، کوه های|کوه‌های اورال]]<ref>Ural Mountains</ref> تا [[اقیانوس آرام]] امتداد دارد. [[نیروی برقابی]] از رود‌های [[لنا|لِنا]]<ref>Lena</ref>، [[اوب، رود (روسیه)|اوب]]<ref>Ob</ref>، و [[ینی سی|یِنی‌سِی]]<ref>Yenisey</ref> تولید می‌شود؛ جنگلداری و [[کشاورزی]] در آن رواج دارد. دارای منابع غنی [[کانی]]، نظیر [[زغال سنگ|زغال‌سنگ]] (در [[کوزنتسک، حوضه|حوضۀ کوزنتسک]]<ref>Kuzentsk Basin</ref>)، [[طلا]]، [[الماس]]، [[نفت]]، [[گاز طبیعی]]، [[آهن]]، [[مس (شیمی)|مس]]، [[نیکل]]، و [[کبالت]] است. در قرن ۱۷، روس‌ها آن را تصرف کردند، از قرن ۱۸ تبعیدگاه زندانیان سیاسی و بزهکاران بود و در آن اردوگاه‌های کار اجباری تأسیس شد. نخستین راه‌آهن سراسری سیبری<ref>Trans-Siberian Railway</ref> (۱۸۹۲ـ۱۹۰۵) به‌طول تقریبی ۸,۷۰۰ کیلومتر، از [[سن پترزبورگ|سن‌پترزبورگ]]<ref>St Petersburg</ref> (از طریق [[اومسک، شهر|اومسک]]<ref>Omsk</ref>، [[نووسیبیرسک، شهر|نووسیبیرسک]]<ref>Novosibirsk</ref>، [[ایرکوتسک، شهر|ایرکوتسک]]<ref>Irkutsk</ref> و [[خاباروفسک، شهر|خاباروفسک]]<ref>Khabarovsk</ref>) تا [[ولادی وستوک|ولادی‌وستوک]]<ref>Vladivostok</ref>، احداث شد. این ناحیه دارای آب و هوای قاره‌ای و زمستان‌های طولانی و بسیار سرد است. بزرگ‌ترین جنگل‌های طبیعی جهان ([[تایگا]]<ref>taiga</ref>)، به وسعت تقریباً ۵میلیون کیلومتر مربع در این ناحیه واقع شده‌اند؛ [[بایکال، دریاچه|دریاچۀ بایکال]]<ref>Lake Baikal</ref>؛ چند [[آتشفشان]]، در [[کامچاتکا، شبه جزیره|شبه‌جزیرۀ کامچاتکا]]<ref>Kamchatka Peninsula</ref>، و اوسوریلاند<ref>Ussuriland</ref>، قلمرو [[ببر]] سیبری،بزرگ‌ترین [[گربه|گربۀ]] جهان، در این منطقه قرار دارند. شهرهای سیبری عبارت‌‌اند از نووسیبیرسک، اومسک، [[کراسنویارسک، شهر|کراسنویارسک]]<ref>Krasnoyarsk</ref>، ایرکوتسک، و [[تومسک، شهر|تومسک]]<ref>Tomsk</ref>. بهره‌برداری از منابع فراوان و طبیعی سیبری با فتح آن به‌دست روس‌ها از ۱۵۸۰ به‌بعد شروع شد. در ابتدا، شکار حیوانات خزدار مهم‌ترین فعالیت اقتصادی بود؛ استخراج معادن در قرون ۱۸ و ۱۹ توسعه یافت. روند صنعتی شدن درخلال [[جنگ جهانی اول]] آغاز شد، و از دهۀ ۱۹۳۰ به‌بعد بسیار گسترش یافت. با احداث راه‌آهن سراسری سیبری، و اصلاحات ارضی اولیه کشت و زرع آسان‌تر شد. لغو سنت ارباب ـ رعیتی سبب توسعۀ سریع کشاورزی شد و با آغاز قرن ۲۰ تولید [[لبنیات]] نیز رواج یافت. ولی جنگ جهانی اول، [[جنگ داخلی روسیه]]<ref>Russian Civil War</ref>، و مالکیت اشتراکی کشاورزی در زمان [[استالین، یوسیف (۱۸۷۹ـ۱۹۵۳)|استالین]]<ref>Stalin</ref>، به‌زیان کشاورزی سیبری تمام شد. در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، روندی سیاسی با نام منطقه‌گرایی سیبری<ref>Siberian Regionalism</ref> آغاز شد که از شکلی از وضعیت دومینیون برای منطقه در داخل روسیه حمایت می‌کرد. حکومت خودمختار سیبری در ۱۹۱۸ تشکیل شد، اما عمر کوتاهی داشت. پیش از فروپاشی [[اتحاد شوروی]]، جبهۀ مردمی سیبری در ۱۹۸۸ تشکیل شد که خواهان اصلاحات زیست‌محیطی و سیاسی بود. اگرچه اکثریت جمعیت را روس‌ها تشکیل می‌دهند، اما بیش از ۳۰ اقلیت بومی در سیبری زندگی می‌کنند. بزرگ‌ترین اقلیت قومی، گروه ترک زبان است که شامل [[تاتار]]<nowiki/>ها در غرب و [[یاکوت]]<ref>Yakut</ref>ها در شمال شرقی است. [[بوریات]]<ref>Buryat</ref>های جنوب شرقی به گروه [[مغول|مغول‌]]<nowiki/>ها تعلق دارند، و فینو ـ اویغوری<ref>Finno-Ugric</ref> و تونگوسیک<ref>Tungusic</ref> زبان‌های ساکنان شمال غربی و شرق است.
 &nbsp;