سیواسی، برهان الدین احمد (قیصریه ۷۴۵ـ۸۰۰ق)

سیواسی‌، برهان‌الدّین‌ احمد (قیصریه ۷۴۵ـ۸۰۰ق)

فرمانروای سیواس (حک: ۷۸۳ـ۸۰۰ق) و شاعر اهل آناتولی. در مصر، دمشق و حلب تحصیل کرد و در ۷۶۶ق به‌ منصب‌ قضا نشست‌. چندی‌ وزارت‌ و اتابکی امیران خاندان اِرِتنا، ازجمله علی‌ بیگ،‌ را به‌‌عهده‌ داشت‌ و پس‌ از مرگ او پسر خردسالش‌، محمد بیگ، را در رسیدن‌ به‌ فرمانروایی‌ یاری‌ داد. اما پس‌ از مدتی‌ او را از حکومت‌ برداشت‌ و خود به جای او نشست (۷۸۳ق). دورۀ‌ ۱۸‌سالۀ‌ حکمرانی‌ برهان‌الدین‌ در جنگ‌ و ستیز با بیگ‌های‌ شورشی‌، قرامانیان‌، ممالیک‌ مصر، آق‌قوینلوها و عثمانی‌ها سپری‌ شد. به‌ ترکی‌ و عربی‌ و فارسی شعر می‌گفت‌. غزلیاتِ بی‌تخلص و غناییِ برهان‌الدین به‌لحاظ مضمون و فنون بلاغی، ادامۀ سنت‌های شعر فارسی‌ است. اما گه‌گاه‌ اشعاری‌ نیز با مضامین‌ اجتماعی‌، سیاسی، عشقی‌ و اخلاقی‌ سروده‌ است‌. از آثارش‌: حاشیه‌ بر تلویح‌ تفتازانی‌؛ شرح‌ تنقیح‌ الاصول‌؛ اکسیر السعادات‌ فی‌ اسرار العبادات‌ در فقه به عربی؛ ترجیح‌ التوضیح‌ (۷۹۹ق) در فقه به عربی؛ دیوان‌ شعر شامل غزلیات، رباعیات، تویوغ‌ها (= دوبیتی‌ها، به گویش ترکی شرقی) و ابیات پراکنده که مهم‌تر از دیگر آثار اوست (استانبول‌، ۱۹۲۲).