بهرام عکاشه

بهرام عکاشه (مسجدسلیمان ۱۳۱۵- ۱۴۰۴ش) Bahram Akasheh

متخصص ژئوفیزیک، زلزله‌شناس، استاد بازنشستۀ دانشگاه تهران و چهرۀ شاخص علمی ایران در حوزۀ علوم زمین. او به دلیل چند دهه فعالیت مستمر در زمینۀ زلزله‌شناسی، به «پدر علم زلزله‌شناسی ایران» شهرت یافته است.

دوران ابتدایی و متوسطه خود را در مسجدسلیمان و اهواز گذراند و در سال ۱۳۳۴ش موفق به دریافت دیپلم ریاضی با رتبه اول از دبیرستان دکتر حسابی اهواز شد. او در همان سال وارد دانشگاه تهران شد و پس از اخذ مدرک لیسانس فیزیک از این دانشگاه در خرداد ۱۳۳۸ش، به‌عنوان دانشجوی بورسیه به آلمان اعزام شد. ابتدا در دانشگاه صنعتی اشتوتگارت به تحصیل فیزیک و ژئوفیزیک پرداخت و دروس مقدماتی زلزله‌شناسی را نزد پروفسور هیلر گذراند. پس از بازنشسته شدن استادش، تحصیلات تکمیلی خود را نزد شاگرد او، پروفسور برگهمر، در دانشگاه فرانکفورت ادامه داد و در نهایت از همان دانشگاه موفق به اخذ درجۀ دکتری ژئوفیزیک با تخصص زلزله‌شناسی شد. سپس به ایران بازگشت و به عضویت هیئت علمی مؤسسۀ ژئوفیزیک دانشگاه تهران درآمد. عکاشه در طول دوران فعالیت خود، سمت «ریاست بخش زلزله‌شناسی» این مؤسسه را بر عهده داشت و علاوه بر آن، در راه‌اندازی و مدیریت نهادهای علمی دیگر نیز نقش داشت؛ از جمله مدتی به عنوان رئیس «مرکز ملی اقیانوس‌شناسی ایران» فعالیت کرد. علاوه بر آن، از سال ۱۳۷۸ش استاد عکاشه رشته ژئوفیزیک را در دانشگاه آزاد اسلامی بنیان گذاشته و حدود ۱۴ سال ریاست گروه ژئوفیزیک دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال را نیز بر عهده داشت و همچنین به‌عنوان رئیس دانشکده علوم پایه این دانشگاه فعالیت کرد.

پژوهش‌های او عمدتاً بر لرزه‌خیزی فلات ایران، به‌ویژه گسل‌های منطقۀ البرز و تهران متمرکز بوده است. او پس از وقوع زلزله‌های بزرگ ایران مانند زلزلۀ رودبار (۱۳۶۹ش) و بم (۱۳۸۲ش)، در مطالعات میدانی و تحلیل‌های علمی این رویدادها مشارکت فعال داشت. همین تجربیات عملی، در کنار داده‌های علمی، پایه و اساس هشدارهای مستمر او دربارۀ خطر بالای وقوع زلزلۀ ویرانگر در پایتخت را شکل داد. او به صورت مداوم بر آسیب‌پذیری شدید زیرساخت‌ها، بافت فرسوده و تراکم جمعیت تهران تأکید کرده است.

عکاشه برای ترویج دیدگاه‌های خود و آگاهی‌بخشی عمومی، علاوه بر حضور گسترده در رسانه‌ها، در نهادهای سیاست‌گذاری و شوراهای علمی نیز عضویت داشت که از آن جمله می‌توان به عضویت در «کمیتۀ ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی» اشاره کرد. دیدگاه صریح او مبنی بر ضرورت «انتقال پایتخت» به عنوان یک راهکار راهبردی، همواره موضوعی بحث‌برانگیز در محافل مدیریتی و عمومی بوده و نام او را با مسئلۀ زلزلۀ تهران و لزوم آمادگی در برابر آن پیوند داده است.

کتاب «زمین در خطر: جمعیت، بلایای طبیعی، محیط زیست»، اصلی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین کتاب تألیفی دکتر عکاشه است. این کتاب بارها تجدید چاپ شده و دیدگاه‌های کلی ایشان در مورد مخاطرات طبیعی و نقش انسان را بیان می‌کند.

بهرام عکاشه 12 خرداد ۱۴۰۴ در ۸9 سالگی به علت بیماری ناشی از کهولت سن درگذشت.

آثار:

• تألیف: زمین در خطر: جمعیت، بلایای طبیعی، محیط زیست (این اثر اصلی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین کتاب تألیفی دکتر عکاشه است).
• گردآوری و تدوین: مبانی ژئوفیزیک (کتابی درسی مبتنی بر گردآوری منابع علمی روز برای دانشجویان).
• مقالات علمی - پژوهشی: ده‌ها مقاله در زمینۀ زلزله‌شناسی، ژئوفیزیک و تحلیل خطر (بدنۀ اصلی آثار مکتوب دکتر عکاشه شامل مقالات علمی متعدد در نشریات داخلی و خارجی است).