ابویی، خانه
ابویی، خانه
ساختمانی قدیمی و دیدنی در بافت اولیۀ شهر زاهدان در خیابان شریعتی. این بنا در سال ۱۳۱۱ش به دست محمدعلی محمودی، از معماران یزد، بنابر درخواست زعیم ابویی، کارمند دادگستری آن زمان، ساخته شد. از این ساختمان تا سال ۱۳۴۰ استفاده می‌شد و پس از آن وارث ساختمان مدتی در آن سکونت داشته و سپس نیمه‌متروک شده است.
مشخصات معماری
این بنا در زمینی به وسعت ۸۱۳ متر مربع و با زیربنایی معادل ۴۸۳ متر مربع ساخته شده است. آجر و خشت از مصالح ساختمان است که تواماً مورد استفاده قرار می‌گرفتند. ورودی اصلی در منتهی‌الیه شمالی ضلع غربی قرار دارد و سردر ورودی مزین به آجرکاری با طاق جناغی است. یک هشتی با سقفی گنبدی پس از این در دیده می‌شود. در مرکز سقف گنبدی نورگیری هشت‌ضلعی ساخته شده است. در ضلع جنوبی هشتی حیاط اصلی قرار دارد که در ضلع شمالی آن اتاق‌های زمستانی و در ضلع جنوبی اتاق‌های تابستانی واقع شده‌اند. در ضلع شرقی آشپزخانه که شامل تنور، اجاق‌های دیواری و انبارهای فراوان است و همچنین تأسیسات دیگر ساختمان مشاهده می‌شوند. سه اتاق اصلی و سه اتاق کوچک نیز در ضلع شمالی قرار دارند. در شمال شرقی و جنوب شرقی حیاط مرکزی دو راهروِ سرپوشیده وجود دارد که از طریق راهروِ شمال شرقی حیاط می‌توان از یک سو به آشپزخانه و از سوی دیگر به پله‌های منتهی به بام خانه راه یافت. در ضلع جنوبی ایوانی بلند و عریض به عمق چهار متر در مرکز ضلع جنوبی حیاط ساخته شده است. این ایوان در تابستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. ایوان مرکزی، حوضخانه و مجموعه اتاق‌های ساخته‌شده در ضلع جنوبی تابستان‌نشین ساکنان خانه بوده است. در امتداد شرقی ضلع جنوبی در مجاورت ایوان سه اتاق دیده می‌شود. در بالای اتاق وسطی که حوضخانه است بادگیر آجری بسیار زیبا با هشت شبکۀ بادگیر قرار دارد. باد به‌وسیلۀ شیارهای تعبیه‌شده در جرز دیوارها به آب‌نما یا چند حوض مدور هدایت شده و پس از خنک و مرطوب‌شدن به اتاق‌های دیگر راه می‌یافته است. ورودی حوضخانه از راهروی جنوب شرقی حیاط است. حوضی هشت‌ضلعی و چهار باغچه در حیاط اصلی دیده می‌شود. سقف همه اتاق‌ها ضربی و گنبدی است.