آزوف، دریای

آزوف، دریای (Azov)

(به لاتین: پالوس مایوتیس) دریای درون‌بومی بین اوکراین و روسیه، به وسعت ۳۷,۵۵۵ کیلومتر مربع. خلیجی در شمال شرقی دریای سیاه تشکیل داده و با تنگۀ باریک کرچ به آن مرتبط است. این دریا بسیار کم‌عمق است و میانگین عمق آن فقط هشت متر است و از شانزده متر تجاوز نمی‌کند. آزوف چهار تا شش ماه از سال یخ می‌بندد. بندرهای مهم آن عبارت‌اند از راستوف ـ نا ‌ـ دانو، ماریوپول، کرچ، و تاگانروگ. دو رود مهمی که به آزوف می‌ریزند عبارت‌اند از دُن و کوبان. در غرب دریای آزوف، دریای سیواش (پاترید) قرار دارد، که با شبه‌جزیرۀ دراز و باریکی با نام آرابات از آن جدا شده، و شامل چندین تالاب بسیار شور و باتلاق است. شهر صنعتی آزوف منبع خوبی برای صید ماهی از آب‌های شیرین است، ولی ماهی‌گیری در دریا به‌علت شوری فزایندۀ آب، کاهش یافته است. سواحل دریای آزوف در قرون پیش از میلاد سرزمین اقوام باستانی نظیر سکاها، مایوتی‌ها، سرمت‌ها و، سیراک‌ها بود. مهاجرنشینان یونانی دست‌کم از قرن ۶پ‌م در سواحل دریای آزوف حضور داشتند. بندر بازرگانی تانائیس، واقع در مصب رود دن، از ساخته‌های این مردم بود. دولت بوسفوری در اوایل قرن ۵پ‌م، از اتحاد ۳۰ مهاجرنشین یونانی سواحل دریای سیاه و دریای آزوف به‌وجود آمد. پایتخت این دولت در شهر پانتی کاپایوم (بندر کرچ) قرار داشت. در قرون بعد از میلاد خزرها بر سواحل دریای آزوف مسلط شدند و از قرن ۹م روس‌ها جای آنان را گرفتند. در دوران سلطنت مغولان بر روسیه بخشی از سواحل دریای آزوف در اختیار بازرگانان اتباع جمهوری جنووا قرار داشت. سلطان محمد فاتح در ۸۸۰ق/۱۴۷۵م جنووایی‌ها را از دریای آزوف و شبه‌جزیرۀ کریمه بیرون کرد. بخش اعظم این دریا تا نیمه‌های دوم قرن ۱۲ق/۱۸ در اختیار خانات کریمه قرار داشت. دولت روسیه در این سال‌ها تمام دریای آزوف را از تصرف دولت‌های عثمانی و خانات کریمه خارج کرد و آن را در اختیار گرفت. سواحل دریای آزوف در جنگ داخلی شوروی، یکی از عرصه‌های بزرگ جنگ بود. ارتش آلمان نازی در سال‌های اول حمله به اتحاد شوروی، بخشی از دریای آزوف را در اختیار خود درآورد، اما پیروزی‌های ارتش سرخ، سبب خروج آلمانی‌ها از این دریا شد. پس از فروپاشی اتحاد شوروی در ۱۹۹۱ این دریا میان دولت‌های روسیه و اوکراین تقسیم شد.

 

---