شیخ شامل
شیخ شامل (داغستان 1212ـ مدینه 1287ق)
شیخ نَقْشْبَندیّه و پیشوای جنبش اسلامی در قفقاز[۱]. تحصیلات دینی خود را در داغستان فراگرفت و به تأثیر از مواعظ قاضی محمد، از مشایخ نقشبندی، و همراه او در جهاد با اشغالگران روس، به بسیج، سازماندهی و فرماندهی مردم داغستان پرداخت. مقام امامت و پیشوایی نیروهای مسلمان داغستان در وضع بسیار سخت سیاسی و اجتماعی به او رسید. با درایت و اقتدار مقابل نیروهای روس قرار گرفت و با روش جنگ چریکی شکست‌های سختی بر آنان وارد کرد و در منطقۀ داغستان حکومت دینی نیرومندی به وجود آورد. پس از شکست روسیه[۲] در جنگ کریمه[۳] (1854ـ 1856م)، نهضت اسلامی شامل با مشکلات جدیدی مواجه شد که از آن جمله باید به انتخاب فرماندهی لایق برای سپاه روس، جلوگیری روس‌ها از رسیدن سلاح به نیروهای شامل و ممانعت مردم خسته به جنگ با توزیع پول‌های هنگفت بین آن‌ها اشاره کرد. با وجود این، او آمادۀ مقاومت شد و با نشر اعلامیه‌ای اعلام جهاد کرد. از آن پس سقوط مناطق مختلف داغستان، حوزۀ فعالیتش را محدود کرد و سرانجام در قلعۀ گونیب با سپاه عظیم روس‌ها درگیر شد و با دو فرزندش به اسارت نیروهای روسی درآمد. روس‌ها او را با احترام تمام به کالوگا[۴] در 160کیلومتری جنوب مسکو[۵] انتقال و در عمارت مناسبی جای دادند. شامل پس از دَه سال اجازه یافت به سفر حج رود و در همین سفر درگذشت.