نویسندگان پیشرو ایران
نویسندگان پیشرو ایران
کتابی در نقد ادبی از محمدعلی سپانلو. نخستین بار با عنوان کامل نویسندگان پیشرو ایران: از مشروطیت تا ۱۳۵۰ (تاریخچهی رمان- قصهی کوتاه- نمایشنامه و نقد ادبی در ایران معاصر) در سال 1362 توسط انتشارات کتاب زمان در 310 صفحه چاپ و منتشر شد و در همان سال چاپ دوم کتاب را موسسهی انتشارات نگاه ارائه داد. این کتاب تاکنون چه در ایران و چه در خارج چندین بار تجدید چاپ شده است.
نویسندگان پیشرو ایران، نوعی تاریخچهی مختصر رمان، داستان کوتاه، نمایشنامه و نقد ادبی در ایران معاصر است. سپانلو در مقدمه، دربارهی دلیل نگارش و شیوهی فصلبندی این کتاب چنین آورده: در فضای روحی انقلاب مشروطیت، یعنی دورانی که میتوان آن را «حوزهی مشروطیت» نامید، کوششهایی در رشتههای گوناگون نثرنویسی و قصهنویسی، رمان، نمایشنامه، تحقیق، نقد ادبی و سیاسی و مقالهنویسی پا گرفت. و در یک سیر تصاعدی و تکاملی به دوران ما انجامید. برای بررسی دقیق این دوران آن قدر مطلب هست که ناچار در برداشت حاضر که به طور کلی به نشان دادن ابعاد کار و طرح جنبههای تحقیق توجه شده بنا را بر دو پایه قرار دادیم. اول: از تمام شعبههای نثرنویسی چهار شعبهی رمان، قصهی کوتاه، نمایشنامه و نقد ادبی را بهعنوان موضوعات اصلی بررسی، برگزیدیم. دوم: در بررسی ادبیات حوزهی مشروطیت تا سال ۱۳۵۰، دههی ۱۳۴۰-۱۳۵۰ را که از نظر جهش کیفی و کمی در تاریخ ادبیات ایران کمنظیر است اصل گرفتیم.
کتاب بعد از پیشگفتاری که سپانلو در آن به بررسی نشر روزنامهای، نثر فلسفی، نشر جامعهشناختی، نشر سیاسی و تاریخی پرداخته در 8 بخش و در انتها فهرست اعلام [شامل اشخاص و کتابها] به شرح زیر تدوین شده است:
در بخش اول که پیشدرآمدی بر بررسی نثر معاصر فارسی (1300 الی 1350) است به آثار ادبی دوران مشروطیت تا سال ١٣۰۰ پرداخته شده. سپانلو در بخش دوم (1300- 1315) مشخصات ک لی دوران، تحقیقات ادبی و تاریخی، داستاننویسی و قضاوت یک ی از معاصران این عصر (نیما یوشیج) را بررسی کرده و در پایان نیز دربارهی مباحث یاد شده نتیجهگیری خود را ارایه میدهد. او در فصل سوم این ک تاب (دورهی تاریخی 1320 تا 1340) به بررسی و نقش بازگشت محصلان ایرانی ک ه عازم خارج از ک شور شدهاند پرداخته و معتقد است ک ه بازگشت این گروه از محصلان به ک شور موجب ایجاد موج جدیدی در ک شور، به ویژه در فرهنگ آن، شده است. سپانلو در فصل چهارم ک تاب به بررسی وضعیت موضوعات فرهنگ و شیوهی نثر محققانی چون عبدالحسین زرینکوب، عیسی آرینپور، فریدون آدمیت و علی شریعتی در فاصلهی سالهای 1340- 1350 میپردازد و در طول بررسیهای خود، خصلتهای اساسی این دوره را معرفی و بررسی میک ند. در فصل پنجم چند نمونهی ادبی از آثار نویسندگانی چون صادق هدایت، بزرگ علوی، صادق چوبک ، جلال آلاحمد، ابراهیم گلستان، بهرام صادقی، غلامحسین ساعدی، هوشنگ گلشیری، نادر ابراهیمی، جمال میرصادقی و محمود دولتآبادی مورد بررسی قرار گرفته است. سپانلو در فصل ششم ک تاب نیز به بررسی رماننویسی پرداخته و در بخشی از این فصل خلاصهای از 19 رمان فارسی، از جمله تهران مخوف، جنایات بشر، تفریحات شب، همسایهها، شوهر آهوخانم و... را ارایه میدهد. فصل هفتم ک تاب بررسی نمایشنامهنویسی، سابقه و فراز و نشیب آن و در نهایت بررسی ویژگی نمایشنامههای افرادی چون علی نصیریان، بهمن فرسی، غلامحسین ساعدی، بهرام بیضایی، اکبر رادی و... است. بخش آخر نویسندگان پیشرو ایران به نقد ادبی اختصاص داده شده است.
و همچنان که پیشتر گفته شد، برای انتهای کتاب نیز فهرست اعلامی (شامل نام برخی از افراد و کتابهایی که در کتاب از آنها یاد میشود) تعبیه شده است.