بیرون زدگی چشم

بیرون‌زدگی چشم (Exophthalmos)

(یا: اگزوفتالمی؛ اگزوفتالموس؛ پروپتوز) از بیماری‌های چشم. در این بیماری کرۀ چشم بر اثر بعضی بیماری‌ها یا آسیب‌ها از حدقه بیرون زده و چشم برآمدگی پیدا می‌کند. این وضعیت بر بخش‌های دیگر چشم آسیب می‌رساند و پیشرفت آن باعث نابینایی می‌شود. با اینکه بیرون‌زدگی از نظر بعضی بیماری نیست بلکه نشانۀ آن است، ولی بسیاری آن را بیماری دانسته‌اند. اگزوفتالمی اختلال و بسته نشدن پلک‌ها و در پی آن خشکی سطح چشم (ملتحمه) و قرنیه را به همراه دارد. گاه سوزش و قرمزی خاصی در ناحیۀ بالای قرنیه به دلیل اصطکاک پلک‌ها با سطح چشم را پدید می‌آورد که از بیماری‌های نادر و خطرناک است؛ و در مواردی بر عصب بینایی و شریان چشمی فشار آورده و آسیب می‌رساند که عدم رسیدگی، به اختلال در بینایی، دو تا دیدن، مشکل در تمرکز و در نهایت نابینایی منجر می‌گردد.

علت و زمینه

گریوز یا بیماری بازدو که در پیدایش اگزوفتالمی تأثیر شایع دارد، از گروه بیماری‌های خودایمنی است و به سراغ غدۀ تیروئید بیش‌فعال رفته تا تأثیرات منفی آن را بزداید؛ اما به اشتباه به کرۀ چشم هجوم آورده و پس از افزایش بافت‌ها و چربی‌ها، زمینۀ بیرون‌رانی آن را فراهم می‌سازد. بیمارانی که گریوز در برون‌آیی چشم آنان دخالت داشته، نشانه‌هایی چون چشم‌درد، احساس فشار در چشم، نورهراسی و حساسیت به نور، تاری دید و اختلال در حرکت چشم دارند. سرطان‌ها چون سرطان خون، سرطان بافتی (یا رابدومیوسارکوم) و سرطان عصبی (یا نوروبلاستوم) و بعضی تومورها در پیدایش اگزوفتالمی مؤثر هستند. تورم کره چشم باعث حرکت آن به سمت جلو می‌شود، زیرا حدقه مثل یک ظرف بسته است که فقط جلوی آن باز است. این وضعیت را پروپتوزیس می‌نامند. به همین دلیل برون‌آیی چشم را پروپتوز هم نامیده‌اند؛ اما تورم داخل حدقه به ضربه و عفونت و بسیاری از آسیب‌های دیگر هم بستگی دارد. علت‌های دیگر چون آسیب به چشم، اختلال در عضله‌ها و نگه‌دارنده‌های کرۀ چشم، تورم و بزرگی غدۀ اشکی، لخته شدن خون، و عفونت‌ بافت‌های چشم (یا سلولیت اوربیت) هم در ایجاد این عارضه یا بیماری مؤثر هستند.

---