عاشق پاشا، علی (آناتولی ۶۷۰ـ قیرشهر ۷۳۳ق)
عاشق پاشا، علی (آناتولی ۶۷۰ـ قیرشهر ۷۳۳ق)
شاعر و صوفی اهل عثمانی. نوۀ شیخ باباالیاس بود که از خراسان به آناتولی کوچید و فرقۀ بابایی را در آن‌جا تأسیس کرد. در جوانی علوم اسلامی، به‌ویژه تصوف، و نیز زبان‌های فارسی و عربی را فراگرفت. عاشق پاشا از شاعران و عارفان دربار عثمان غازی، بنیادگذار امپراتوری عثمانی، بود. چندی به مصر رفت و سپس به وزارت امیر تیمورتاش چوپانی منصوب شد. پس از آن به مصر گریخت و در آن‌جا زندانی شد. در ۷۳۲ق از بند رهایی یافت و در بازگشت به آماسیه در قیرشهر بیمار شد و درگذشت. در بیشتر منابع از ارتباط وی با تیمورتاش، یا قرامانیان و گریختنش به مصر سخنی به‌‌میان نیامده است. برخی از محققان نیز به اشتباه و با استناد به گفته‌های تاش کوپری‌زاده، وی را ایرانی و گروهی نیز او را همدورۀ حاجی بکتاش ولی دانسته‌اند. عاشق پاشا با تصوف و ادبیات ایران، به‌ویژه آثار سنایی، عطار، مولوی و سلطان ولد، آشنایی فراوان داشت. از پیشگامان ادبیات مکتوب ترکی در آناتولی به‌شمار می‌آید. هم شعر هجایی و هم شعر عروضی گفته است. از آثار اوست: غریب‌نامه که منظومه‌ای به ترکی نزدیک به ۱۲هزار بیت در تصوف و اخلاق و به پیروی از مثنوی مولوی است و بر همان وزن در ۷۳۰ق سروده شده، اما مقدمۀ آن به فارسی است و به نام‌های معارف‌نامه و دیوان عاشق پاشا نیز شناخته است؛ فقرنامه (۱۹۵۳)؛ وصف حال (۱۹۵۴)؛ حکایت که مثنوی در ۵۹ بیت است و با اثر دیگرش رسالۀ کیمیا یک‌جا چاپ شده است (۱۹۵۵).