تاج المآثر
تاجُ‌الْمَآثر
کتابی تاریخی به فارسی از حسن بن محمد نظامی نیشابوری دهلوی (قرن ۷ق). مؤلف این کتاب را به امر قطب‌الدین آیبک و به تشویق دوستان خود در ۶۰۲ق تألیف کرد. او در این کتاب علاوه بر شرح وقایع پادشاهان دهلی (۵۸۷ـ۶۱۴ق)، به شرح اوضاع طبیعی، جغرافیایی و سیاسی مناطق مختلف پرداخته است. کتاب شامل مقدمه و ۳۰ فصل است. مقدمه آن با مدح و ثنای پروردگار و پیامبر اکرم (ص) و ستایش معزالدین محمدسام غوری و آیبک آغاز می‌شود. فهرست‌واره فصول کتاب از این قرار است: سرگذشت مؤلف، وصف اوضاع طبیعی و اجتماعی هند، فتوحات معزالدین محمدسام غوری، فتح دهلی، فتح تَهنکَر، و گوالیار در ۵۹۲ق، درگذشت قطب‌الدین آیبک در ۶۰۷، پادشاهی ایلتتمش، کشته‌شدن تاج‌الدین یلدوز در ۶۱۲ق. در پایان مؤلف فصلی در بیان محاسن کتاب خود آورده است. نثر کتاب مصنوع و پرتکلف و مملو از اشعار عربی و فارسی است. این ویژگی، استفاده از نکات تاریخی کتاب را دشوار ساخته است و از این‌رو کتاب تاکنون به‌چاپ نرسیده است.