تشکیک
تَشْکیک
(در لغت به‌معنی در شک‌انداختن و درگمان‌افکندن) در منطق و فلسفه، در برابر «تواطی». لفظ یا مفهوم کلی اگر به‌طور مساوی بر افراد و مصادیق خود اطلاق شود «متواطی» و اگر به‌طور نامساوی اطلاق شود «مُشَکِّک» نامیده می‌شود، مانند «نور» که به‌طور نامساوی بر افراد خود حمل می‌شود، زیرا نور خورشید، نور چراغ و نور کرم شب‌تاب، همه نور است، امّا یکی شدیدتر و دیگری ضعیف‌تر است. می‌توان تشکیک را به دو گونه تقسیم کرد: ۱. تشکیک در مفهوم یا تشکیک عامّی؛ در این حالت مابه‌الاختلاف میان افراد، عوارض بیرونی است، مانند صدق «موجودیت» بر سقراط و ارسطو که مابه‌ا‌‌لاشتراک آن‌ها «موجودیت» و مابه‌الاختلافشان «زمان» است. در تشکیک عامّی، مافیه‌التقدم و التأخر (سقراط، ارسطو) با مابه‌التقدم و التأخر (زمان) متفاوت است. ۲. تشکیک در مصداق یا تشکیک خاصّی؛ در این حالت مافیه‌التفاوت، عین مابه‌التفاوت است، مانند تشکیک (شدت و ضعف) حقیقت «نور».