جبلی، عبدالحمید بن واسع (قرن ۳ق)

جَبَلی، عَبدُالحَمید بن واسِع (قرن ۳ق)

ریاضیدان برجستۀ ایرانی. او را معاصر خوارزمی ریاضیدان دانسته‌اند. از زندگی وی آگاهی چندانی از منابع موجود به‌دست نمی‌آید، جز این‌که وی ازجمله دانشمندانی است که در نهضت عظیم علمی قرن ۳ق/۹م، علوم اسلامی را پایه‌گذاری کردند. او در عین توجه به جنبۀ نظری ریاضیات از فایده‌های علمی آن نیز غافل نبوده است از میان آثاری که به او نسبت داده‌اند الضرورات فی‌المقترنات من کتاب الجیر و المقابله تنها رسالۀ باقی‌مانده از اوست که دربارۀ حل هندسی معادلات درجۀ دوم است، برخی از اصطلاحات این کتاب امروز نیز در علم جبر به‌کار می‌رود، مانند معادله که به‌صورت معادل‌شدن فلان با فلان به‌کار رفته است. گذشته از گزارش ابن خلدون که خوارزمی را نخستین نویسنده در جبر و مقابله دانسته است، از مقایسۀ آثار او و خوارزمی نمی‌توان دربارۀ تقدیم هیچ‌یک نظری ابراز داشت؛ زیرا رسالۀ جبلی کامل نیست و بخش‌هایی از آن به‌دست نیامده است.