فرزندخواندگی
فرزندخواندگی
عملی که در آن کسی طفلی را که فرزند طبیعی او نیست به فرزندی قبول می‌کند. فرزندخواندگی موجب قرابت حقوقی است که بین دو نفر (پدر ـ فرزند) یا (مادر ـ فرزند) ایجاد می‌شود. فرزندخواندگی در حقوق اسلام به رسمیت شناخته نشده و به تبع آن در قانون مدنی ایران نیز چنین تأسیسی وجود ندارد. ولی در مورد اقلیت‌های مذهبی و مسلمانان غیر شیعه برابر «قانون رعایت احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه» مصوب ۱۳۱۲، در صورتی که فرزندخواندگی در مذهب آنان به رسمیت شناخته شده باشد، منشاء اثر حقوقی دارد. در ۱۳۵۳ با تصویب «قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست» نوعی فرزندخواندگی تحت نام خاص «سرپرستی» (←سرپرستی)، پذیرفته شده و تا حدودی خلاء موجود در این خصوص را پر کرده است. با توجه به این‌که در جمهوری اسلامی ایران مقرارت خاصی راجع به مسئله فرزندخواندگی وضع و تصویب نشده و قانون فوق‌الذکر نیز تاکنون نسخ نشده است، در حال حاضر مقررات این قانون در مورد فرزندخواندگی مورد عمل قرار می‌گیرد. به‌موجب مواد قانون «حمایت از کودکان بدون سرپرست» به‌منظور تأمین منافع مادی و معنوی اطفال بدون سرپرست، هر زن و شوهر مقیم ایران می‌توانند با توافق یکدیگر و با کسب اجازه از دادگاه، با رعایت مقررات این قانون، طفلی را سرپرستی نمایند. به‌موجب مادۀ ۳ قانون، زن و شوهر متقاضی بایستی مشترکاً تقاضای سرپرستی را تنظیم و تسلیم دادگاه نمایند مشروط به این‌که سن هریک از زوجین حداقل ۳۰ سال تمام بوده و پنج سال از تاریخ ازدواج آن‌ها گذشته و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند. داشتن صلاحیت اخلاقی، امکانات مالی مناسب، عدم ابتلا به بیماری‌های واگیر صعب‌العلاج و عدم اعتیاد به مواد مخدر از دیگر شرایط است. در صورتی که زوجین به دلائل پزشکی نتوانند صاحب فرزند شوند دادگاه می‌تواند آنان را از شرایط مربوط به حداقل سن و سپری‌شدن پنج سال از تاریخ ازدواج معاف نماید. قبل از صدور حکم سرپرستی، طفل به‌طور موقت برای مدت شش ماه به زوجین متقاضی سپرده می‌شود. در این مدت زوجین سرپرست حق دارند انصراف خود را اعلام نمایند. صدور حکم سرپرستی منوط به آن است که درخواست‌کنندگان به طریق اطمینان‌بخشی پس از فوت خود هزینه نگهداری و تحصیل طفل تا رسیدن به سن بلوغ را تأمین نمایند، خواه به‌صورت سپرده وجه یا تضمینی دیگر. طفلی برای سرپرستی سپرده می‌شود که سنش کمتر از دوازده سال تمام بوده و هیچ یک از پدر و جد پدری یا مادر او شناخته نشده یا در قید حیات نباشند، و یا کودکانی باشند که به مؤسسه عام‌المنفعه سپرده شده و سه سال تمام پدر و یا مادر و یا جد پدری او مراجعه نکرده باشند. وظایف و تکالیف سرپرست و طفل تحت سرپرستی او از لحاظ نگهداری و تربیت، نفقه و احترام، نظیر حقوق و تکالیف اولاد و پدر و مادر است ولی فرزندخواندگی موجب ارث نمی‌شود. چنانچه وجوه و یا اموالی از طرف زوجین سرپرست به طفل تحت سرپرستی صلح شده باشد در صورت فوت طفل، وجوه و اموال مذکور از طرف دولت به زوجین تملیک می‌شود. در موارد زیر حکم سرپرستی قابل نسخ است: ۱. هرگاه سوء رفتار یا عدم اهلیت و شایستگی هریک از زوجین سرپرست برای نگاهداری طفل محرز شود؛ ۲. در صورتی که سوء رفتار طفل برای هریک از زوجین سرپرست غیر قابل تحمل باشد؛ ۳. چنانچه سرپرست قدرت و استطاعت برای تربیت و نگاهداری طفل را از‌دست داده باشد؛ ۴. در صورت توافق طفل بعد از رسیدن به سن کبر با زوجین سرپرست و یا موافقت زوجین سرپرست با پدر و مادر واقعی طفل.