اورانیوم
اورانیوم (uranium)
عنصری فلزی، پرتوزا[۱] ، مفتول‌شدنی[۲]، چکش‌خوار[۳]، به‌رنگ سفیدِ نقره‌ای، درخشان و سخت، با نماد U، عدد اتمی[۴] ۹۲، و جرم اتمی نسبی[۵] ۲۳۸.۰۲۹. فراوان‌ترین عنصر پرتوزا در پوستۀ زمین است. همۀ عناصر پرتوزا بر اثر تلاشی[۶] اورانیوم طبیعت را به‌وجود می‌آیند. محصول تلاشی نهایی اورانیوم عنصر پایدار سرب است. اورانیوم به‌راحتی با بیشتر عناصر ترکیب می‌شود و ترکیباتی شدیداً سمّی تولید می‌کند. کانی عمدۀ آن پیچ‌بلِند[۷] است. در ۱۷۸۹، شیمی‌دان آلمانی، مارتین کلاپروت[۸]، اورانیوم را در این کانی کشف و آن را با الهام از سیارۀ اورانوس، که در ۱۷۸۱ کشف شده بود، نام‌گذاری کرد. مقادیر کمی از ترکیبات خاص حاوی اورانیوم در صنعت سرامیک، و برای ساخت لعاب‌های زردنارنجی، و به‌صورت تثبیت‌کنندۀ رنگرزی استفاده می‌شدند، امّا پس از کشف آثار خطرناک تشعشعات آن استفاده از آن منسوخ شد. اورانیوم یکی از سه عنصر شکافت‌پذیر[۹] است. عناصر دیگر توریوم[۱۰] و پلوتونیوم[۱۱]اند. مدت‌ها تصور می‌شد این عنصر بالاترین عدد اتمی را در میان عناصر پوسته زمین داراست. از ایزوتوپ‌های ۲۳۸U و ۲۳۵U برای تعیین سن زمین استفاده کرده‌اند. ۲۳۸U، که حدوداً ۹۹ درصد از کلّ اورانیوم طبیعی را تشکیل می‌دهد، نیم‌عمر[۱۲] برابر با ۱۰۹×۴.۵۱ سال دارد. به‌سبب فراوانی این ایزوتوپ، از آن در رآکتورهای هسته‌ای زاینده[۱۳] پلوتونیوم شکافت‌پذیر تولید می‌‌کنند. ایزوتوپ شکافت‌پذیر ۲۳۵U نیم‌عمری برابر با ۱۰۸×۷.۱۳ سال دارد و حدوداً ۰.۷ درصد از اورانیوم طبیعی را تشکیل می‌دهد. این ایزوتوپ مستقیماً برای سوخت رآکتورهای هسته‌ای و تولید جنگ‌افزارهای هسته‌ای به‌کار می‌رود. کشورهای بسیاری دارای معادن اورانیوم‌اند و ذخایر بزرگ آن در کانادا، امریکا، استرالیا و افریقای جنوبی یافت می‌شوند.