فسطاط
فُسْطاط
شهری باستانی در ساحل شرقی رود نیل. نخستین شهری است که مسلمانان در مصر بنا کردند و اولین مقر فاتحان عرب است. این شهر، کنار شهر بابلیون ساخته شد که هنوز بقایای آن در قاهره موجود است. بخشی از قاهرۀ امروزی که بقایای فسطاط و بابلیون را در خود جای داده است، به مصرالعتیق (مصر کهن) معروف است. عمروعاص پس از بازگشت از اولین محاصرۀ اسکندریه (احتمالاً ۶۴۳م/۲۲ق) خیمه‌گاهی دایمی در فسطاط برپا کرد که به‌تدریج به شهر تبدیل شد. نزدیکی آن به بابلیون به اعراب امکان می‌داد قبطیان را استخدام و کنترل کنند. مسجد جامع عمر (جامع عتیق) در شهر فسطاط اولین مسجدی است که در مصر بنا شده است. این شهر در دورۀ حکومت فاطمیان از ثروتمندترین شهرهای اسلامی بود. امّا در دوران هجده سالۀ حکومت مستنصر (۴۴۶ـ۴۶۴ق) به‌مدت شانزده سال درگیر قحطی و بیماری‌های واگیردار بود و بخش‌هایی از آن تخلیه شد. بعدها از بقایای شهر فسطاط برای بازسازی قاهره استفاده کردند. در ۵۶۴ق شاور (ابوشجاع مجیرالدین) برای جلوگیری از اشغال شهر به‌دست صلیبیون و استفاده از آن به‌عنوان پایگاهی علیه قاهره، فسطاط را به آتش کشید که این آتش‌سوزی ۵۴ روز ادامه داشت. پس از تمامی این وقایع زندگی بار دیگر در فسطاط آغاز شد. صلاح‌الدین ایوبی به‌منظور جلوگیری از وقوع حوادث مشابه دیواری اطراف فسطاط و قاهره احداث کرد که بقایای آن همچنان برجا مانده است. در زمان حکومت ممالیک قاهره به مرکز مهم تجاری تبدیل شد و نام فسطاط به‌تدریج از‌میان رفت.