مستشارالدوله ، صادق (تبریز ۱۲۴۲ـ۱۳۳۲ش)
مُستَشارُالدّوله، صادق (تبریز ۱۲۴۲ـ۱۳۳۲ش)
دولتمرد ایرانی. پدرش میرزا جواد‌خان از اعضای وزارت امورخارجه بود. صادق پس از تحصیلات متوسطه در زادگاهش برای ادامۀ تحصیل به استانبول رفت. در ۱۳۰۶ق به استخدام سفارت ایران در استانبول درآمد و با مطبوعات آن کشور همکاری کرد و مقالاتی علیه استبداد در کشورش نوشت. در ۱۳۱۳ق و پس از درگذشت پدرش، ناصرالدین‌شاه قاجار بدو لقب مستشارالدوله داد. سپس به آذربایجان رفت و تا ۱۳۲۴ق در تبریز بود. از انقلاب مشروطه حمایت کرد و در دورۀ اول مجلس شورای ملی، از طرف مردم تبریز، نماینده اعیان شد و در تنظیم و تدوین متمم قانون اساسی شرکت داشت. پس از کودتای محمدعلی‌شاه دستگیر شد و در استبداد صغیر از منشیان او بود. در دورۀ دوم مجلس شورای ملی، نمایندۀ مردم تهران بود و به ریاست مجلس رسید. در اسفند ۱۲۸۹ش، در کابینۀ محمد ولی‌خان تنکابنی وزیر داخله و در کابینۀ سوم صمصام السلطنه، وزیر علوم و اوقاف و سپس وزیر پست و تلگراف شد. در کابینه‌های علاءالسلطنه و مشیرالدوله به‌ترتیب وزیر پست و تلگراف و وزیر داخله بود و در کابینۀ پنجم مستوفی‌الملک وزیر فواید عامه شد. در ۱۲۹۶ بار دیگر به وزارت داخله رسید. در ۱۲۹۷ با کمک عده‌ای از دوستانش «جمعیت ودادیون» را تشکیل داد. چون از مخالفان قرارداد ۱۹۱۹ بود، وثوق الدوله او را به کاشان تبعید کرد. پس از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹، به فرمان سیدضیاء، دستگیر و زندانی شد. او در کابینه دوم سردار سپه، وزیر معارف و علوم و اوقاف بود و در مجلس مؤسسان اول حضور داشت. در ۱۳۰۹ش سفیر ایران در ترکیه شد. پس از پنج سال به تهران بازگشت و به نیابت تولیت مدرسه سپهسالار منصوب شد. در ۱۳۲۴ در کابینۀ قوام السلطنه وزیر مشاور و در ۱۳۲۸ در اولین مجلس سنا، سناتور انتصابی آذربایجان بود. در گورستان ظهیرالدوله مدفون است.