نغمه

نَغْمه

آواز خوش. سرود، آهنگ، ترانه، نوا. عبدالقادر مراغی در تعریف نغمه آورده است: «اما معنی تعریف نغمه که صاحب ادوار اختیار کرده است آن است که: نغمه آوازی است که او را درنگ باشد بر حدّی از حدت و ثقل به‌وجهی که ملایم طبع باشد». در موسیقی امروز نغمه چند مفهوم دارد: یکی به‌معنای صدا و نت؛ دیگر بخشی از یک دستگاه یا آواز را می‌گویند، مانند نغمۀ ابوعطا یا نغمۀ دشتی یا نغمۀ کُرد بیات؛ سوم نام گوشه‌های متعددی است که در ردیف موسیقی کنونی ایران با هم مشابهت دارند، مانند نغمۀ نوا یا نغمه در گوشۀ مغلوب سه‌گاه و چهارگاه که به نغمۀ مغلوب شهرت دارد. گوشه‌‌های دیگری نیز نغمه نام دارند ولی از لحاظ فُرم و حالت شباهتی به‌هم ندارند، مانند نغمه در ردیف اصفهان؛ نغمه در درآمد چهارگاه و سه‌گاه، نغمۀ اول و دوم در دستگاه شور. به هر آهنگ و نوای خوش که از سازی خارج شود یا آوازه‌خوانی بخواند نیز نغمه می‌گویند.