تتیس (اخترشناسی)
تِتیس (اخترشناسی)(Tethys)
در اخترشناسی، قمر بزرگ سیارۀ زحل، و نهمین قمر شناخته‌شده از سمت این سیاره. تقریباً هر دو روز زمینی یک‌بار و در فاصلۀ متوسط ۲۹۵هزار کیلومتری بر گرد زحل مدار می‌پیماید. مدار آن موازی با استوای زحل و اندکی بیضی‌شکل است. تتیس کروی‌شکل است و اندازۀ قطر آن حدود ۱۰۶۰ کیلومتر، یک‌سوم قطر ماه است. ساختار درونی و ترکیب تتیس نامشخص است، اما سیاره‌شناسان براساس چگالی آن معتقدند قسمت اعظم آن از آب منجمد تشکیل شده است و فقط هستۀ سنگی کوچک دارد. سطح تتیس پُر از دهانه است و ترک‌هایی آن را پوشانده‌اند. بزرگی اودیسئوس[۱]، بزرگ‌ترین دهانۀ این قمر، ۴۰۰ کیلومتر است و از برخورد سیارکی به پهنای دوپنجم قطر تتیس ناشی شده است. بنابه تخمین سیاره‌شناسان، اگر تتیس هنگام برخورد سیارک جامد بود، ضربۀ حفرکنندۀ اودیسئوس آن را متلاشی می‌کرد. بنابه نظر دانشمندان اودیسئوس مدت‌ها پیش و در زمانی ایجاد شده است که تتیس هنوز کاملاً مایع بود و می‌توانست نیروی ناشی از ضربه‌ای عظیم را در خود جذب کند. بزرگ‌ترین ترک سطح این قمر ایتاکا چاسما[۲] نام دارد که خندق بسیار عظیمی به پهنای ۱۰۰ کیلومتر و عمق سه تا پنج کیلومتر است و حدود ۲هزار کیلومتر امتداد دارد. طول ایتاکا چاسما تقریباً برابر سه‌چهارم محیط تتیس است. بنابه باور دانشمندان، ایتاکا چاسما ضمن منجمد شدن تتیس پدید آمده است. سطح این قمر احتمالاً زودتر از درون آن منجمد شده است. بخش داخلی، ضمن انجماد، منبسط شده، سطح را جابه‌جا کرده، و شکاف داده است. بدین‌ترتیب، این ترک بسیار بزرگ پدید آمده است. در این قمر دشت‌های مسطحی با دهانه‌های اندک نیز وجود دارد که نشان می‌دهد تتیس، پس از منجمدشدن در میلیاردها سال پیش، از نظر زمین‌شناسی فعال بوده است. احتمالاً یخ‌فشان‌هایی فوران کرده‌اند و با پاشیدن آب بر سطح، دهانه‌ها را پوشانده‌اند. دو قمر کوچک تلستو[۳] و کالیپسو[۴] نیز در مدار تتیس بر گرد زحل می‌گردند. در ۱۶۸۴، اخترشناس ایتالیایی‌تبار فرانسوی، جووانی کاسینی[۵]، تتیس را کشف کرد و نام ایزدبانوی دریا و یکی از تیتان[۶]های اساطیر یونان را برای یافتۀ خود برگزید. هر یک از ویژگی‌های سطحی تتیس را به‌نام شخصیت‌ها و مکان‌هایی نامیده‌اند که در شعر حماسی اودیسه[۷]، سرودۀ هومر، آمده‌اند.