سنگهه
سَنْگهه (Sangha)
در آیین بودا، جرگۀ راهبان و یکی از سه گنجینه یا سه ملجأ آن در کنار بودا[۱] و دهاراما[۲]. واژۀ سنگهه در میان بوداییان مهایانا[۳] گاهی به‌معنی وسیع‌تری به‌کار می‌رود و همۀ پیروان ازجمله غیر راهبان را نیز دربر می‌گیرد. در آغازِ ایجاد سنگهه به‌وسیله بودا، راهبان به‌جز در سه ماه بارانی اواسط تابستان تا اواسط پاییز از دهکده‌ای به دهکده‌ای می‌رفتند و در موسم باران در کنار هم یک‌جا گرد می‌آمدند که رفته‌رفته تبدیل به دیر (ویهارا[۴]) می‌شد. توسعۀ تشکیلات رهبانی از یک‌سو و جمعیت‌های نیرومند‌تری از راهبان از سوی دیگر، تفاوت‌های بیشتری در میان جمعیت‌ها پدید آورد. راهبان و راهبه‌ها موظف به پیروی از ده حکم اخلاقی‌اند که تعزب، رد صدقات نقدی، و پرهیز از مشروبات الکلی را شامل می‌شود. مایملک شخصی آن‌ها در داشتن ردا، کمربند، کاسه‌ای برای غذا، چوبدستی یا عصا، تیغ صورت‌تراشی، سوزن، آبکش، تسبیح، به علاوۀ لوازم سادۀ دیگری برحسب نیازهایشان خلاصه می‌شود. در مورد غذا، لباس و دیگر احتیاجات روزانۀ خود به خیرات و دوراندیشی غیرراهبان متکی‌اند و اجازۀ گدایی ندارند. آنان به آموزش راهبان وابسته‌اند و آیین‌های دینی را از جانب آن‌ها اجرا می‌کنند. در تبت[۵] پسربچه‌ها ممکن است در دیر زندگی کنند و درس بخوانند، ولی راهب نشوند. دیرهای محل سکونت سنگهه در نقاط مختلف و مذاهب مختلف بودایی تفاوت می‌کند. راهبان و راهبه‌هایی که به دیری وابسته نیستند، در غار یا آلونکی در جنگل زندگی می‌کنند یا بین روستاها می‌گردند. راهبان بزرگسال عبادات و مراسم روزانه را در معبدها و خانه‌ها برگزار می‌کنند. همچنین دهارما را به راهبان جوان، نوآموزان، و مردم عادی تعلیم می‌دهند. ساعات زیادی از روز صرف مراقبه و مطالعه می‌شود. سنگهه معمولاً غذای خود را از مردم می‌گیرند و پس از نیم‌روز دیگر چیزی نمی‌خورند. در دیرهای بزرگ گاهی راهبان دست‌ساخته‌‌های مذهبی تولید می‌کنند و برای مثال پرده‌های دیوار‌کوب (تنکه) نقاشی می‌کنند یا تندیس بودا می‌تراشند. بعضی دیرها نیز کتاب‌هایی دربارۀ دهارما منتشر می‌کنند. تفاوت دیگر دیرها در نوع فعالیتی است که مهم‌تر می‌شمارند، یعنی مراقبه، کمک به مردم، یا تولید مصنوعات دستی و کتب دینی.