کنفوسیوس، آیین
کُنْفوسیوس، آیین (Confucianism)
مجموعه‌ای از عقاید و اعمالِ برگرفته از متون کهن چینیِ مورد تأیید کنفوسیوس، فیلسوف چینی. در این آیین، منشأ کائنات، اتحاد یین[۱] و یانگ[۲]، دو مبدأ منفعل و فعال، است و مناسبات انسانی، الگویی پدرسالارانه دارد. بیش از ۲هزار سال، حکومت سیاسی، تشکیلات اجتماعی، و رفتار شخصی در چین برمبنای اصول کنفوسیوسی بود. در ۱۹۱۲، دولت چین، فلسفۀ کنفوسیوس را به‌عنوان شالودۀ حکومت، کنار گذاشت. نوشته‌هایی که آیین کنفوسیوس بر آن‌ها استوار است، شامل گردآورده‌های کنفوسیوس از متون باستانی، کتاب مکالمات او، و آثاری از شاگردانش است. ای‌چینگ[۳] یکی از متونِ پیروانِ آیین کنفوسیوسی است.
آموزه‌ها. تا ۱۹۱۲ امپراتور پدر ملت چین به‌شمار می‌رفت، کسی که گویی از عرش به فرمانروایی منصوب شده بود. انسانِ آرمانی انسان برتر بود، ادای وظیفۀ فرزندی بزرگ‌ترین فضیلت محسوب می‌شد، و پای‌بندی شدید به اخلاق با نوعی پرستش نیکان همراه بود.
اعمال. در حکومت امپراتور، برای زمین و آسمان، برای کرات آسمانی، برای نیاکان امپراتوری، برای خدایان گوناگون طبیعت، و برای خودِ کنفوسیوس قربانی تقدیم می‌شد. انقلاب ۱۹۱۲ این آیین‌ها را برانداخت، ولی مراسم پرستش نیاکان، بیشتر به‌صورت گرامی‌داشت و یادبود، چونان عملی معمول در خانه‌ها برجای ماند. در دورۀ حکومت کمونیستی، آیین کنفوسیوسی به حیات خود ادامه داد. وزیر دفاع، لین بیائو[۴]، به این کیش وابسته بود و اگرچه رهبر کمونیست‌ها، مائو تسه‌تونگ[۵]، از ۱۹۷۴ تا ۱۹۷۶ به مبارزه با آن برخاست اما دولت بعدی آن را به‌حال خود گذاشت.