مسجد جامع (یزد)

مسجد جامِع یزد
نام فارسی	مسجد جامِع یزد
کشور	ایران
استان	یزد
موقعیت	شهر یزد
کاربری	مسجد
مشخصات معماری	از به‌هم پیوستن مسجد جامع عتیق (مربوط به قرن 3ق با طرح شبستانی)، مسجد جامع قدیم (قرن 5 با طرح گنبدخانه‌ای ایوان‌دار)، مسجد جامع نو (قرن 8ق با صحن کوچک مربع‌شکل، و گنبدخانه و ایوانی عظیم در سوی قبله) تشکیل شده و مسجد امروزی دارای صحنی طویلی، که ایوانی عظیم و گنبدخانۀ پشت آن در سوی قبلۀ صحن و رواقی با ستون‌های قطور آجری در سه ضلع دیگر صحن قرار دارد
زمان ساخت	دورۀ قاجار

مسجد جامِع (یزد)

مسجد جامِع

این بنا در دورۀ قاجار، برجای سه مسجد از دوره‌های مختلف، و از به‌هم پیوستن آن‌ها شکل گرفته است. اولین مسجد، مسجد جامع عتیق، مربوط به قرن ۳ق زمان حکومت عمرو لیث صفاری، بود و طرح شبستانی داشت. دومین مسجد، مسجد جامع قدیم، در قرن ۵ق در زمان علاءالدوله گرشاسب بن علی بن فرامرز، از امرای کاکویی یزد، در سوی غربی مسجد جامع عتیق ساخته شد، که طرح گنبدخانه‌ای ایوان‌دار داشت. سومین مسجد، مسجد جامع نو، در قرن ۸ق به امر سیدرکن‌‌الدین محمد قاضی ساخته شد؛ این مسجد صحن کوچک مربع‌شکل، و گنبدخانه و ایوانی عظیم در سوی قبلۀ آن داشت. مناره‌های سردر اصلی مسجد، به اعتقاد ماکسیم ‌سیرو، از اقدامات امیرچَقْماق در نیمۀ اول قرن ۹ق است، و بعضی آن را مربوط به زمان شاه‌طهماسب صفوی می‌دانند. در دورۀ فتحعلی‌شاه قاجار، این سه مسجد به‌صورت مسجدی واحد درآمدند. در این عملیات، بخش اعظم مسجد جامع قدیم تخریب شد. بقایایی از مسجد جامع عتیق تا ۱۳۲۴ش برجا بود، که در مرمت‌های این زمان، شبستان جدیدی به‌جای آن احداث شد. امروز صحن طویلی دارد که از توسعۀ صحن مربع‌شکل مسجد جامع نو به‌وجود آمده است. ایوان عظیم این مسجد و گنبدخانۀ پشت آن در سوی قبلۀ صحن قرار دارند. در سه ضلع دیگر، رواقی با ستون‌های قطور آجری، صحن را دربرگرفته است، که شبستان‌های وسیعی در پشت دو ضلع آن‌ قرار دارد. ورودی اصلی مسجد دربرگیرندۀ سردری رفیع با دو مناره و جلوخانی وسیع است، که از طریق هشتی به صحن راه می‌یابد. دو ورودی دیگر مسجد نیز سردر و هشتی دارند. بر ایوان مسجد، گنبدخانۀ پشت ایوان، محراب، سطح خارجی گنبد، و سردر ورودی اصلی، تزیینات زیبای کاشی‌کاری دیده می‌شود.

 

---