اسپنسر، هربرت (۱۸۲۰ـ۱۹۰۳)

اِسْپِنْسِر، هِرْبِرْت (۱۸۲۰ـ۱۹۰۳)(Spencer, Herbert)

اِسْپِنْسِر، هِرْبِرْت

هربرت اسپنسر Herbert Spencer
زادروز	۱۸۲۰م
درگذشت	۱۹۰۳م
ملیت	انگلیسی
شغل و تخصص اصلی	جامعه شناس
آثار	ایستایی شناسی اجتماعی
گروه مقاله	جامعه شناسی

نظریه‌پرداز اجتماعی انگلیسی. غالباً از نخستین جامعه‌شناسان برشمرده می‌شود؛ شهرتش بیشتر به مناسبت پژوهشی است که دربارۀ تغییر اجتماعی، از دیدگاهی تکاملی، انجام داده است. در داربی متولد شد، بیشتر به‌صورت خودآموزی به‌تحصیل پرداخت و از راه مطالعۀ آزاد با نظریۀ تکامل ـ آن‌گونه که ژان لامارک، طبیعی‌دان فرانسوی، در قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ شرح داده بود ـ آشنا شد. در این نظریه، که امروزه اعتبارش را ازدست داده است، گفته می‌شود که صفات اکتسابی هر سازواره به ارث‌بردنی نیستند. مفهوم‌های لامارکیِ مربوط به تکامل بعداً تأثیر شگرفی در تحقیقات اسپنسر برجای نهادند. اسپنسر در ۱۸۵۱ کتاب ایستایی‌شناسی اجتماعی را انتشار داد و در آن بر ضرورت آزادی فردی و اهمیت والای علم تأکید کرد. در اصول روان‌شناسی (۱۸۵۵)، نوشت که هر مادّۀ آلی در حالتی یکپارچه پدید می‌آید و ویژگی‌های فردی به‌تدریج از طریق تکامل گسترش می‌یابند. او تقریباً در همین زمان طرحی برای یک نظامِ جامعِ فلسفه درانداخت که بر نظریۀ تکامل وی استوار بود و همۀ رشته‌های دانش موجود را دربر می‌گرفت. در ۱۸۶۰ گزارشی از دورنمای آیندۀ نظام خود را نوشت با عنوان نظام فلسفۀ ترکیبی. بخش آغازین آن، به نام نخستین اصول، در ۱۸۶۲ انتشار یافت؛ برخی از دیگر آثارش: اصول زیست‌شناسی (۲ جلد، ۱۸۶۴ـ۱۸۶۷)؛ اصول جامعه‌شناسی (۳ جلد، ۱۸۷۶ـ۱۸۹۶)؛ و اصول علم اخلاق (۲ جلد، ۱۸۹۲ـ۱۸۹۳). اگرچه اسپنسر در میان همکارانش هرگز پیروان فراوانی نداشت، اما تلاش بلندپروازانه‌اش برای نظام‌مند ساختن هرگونه شناختی در چارچوب علم جدید و به‌ویژه برحسب معیار تکامل، جایگاهی ماندگار در میان برجسته‌ترین اندیشمندان اواخر قرن نوزدهم به او بخشید. برخی از آثار شایان توجه اسپنسر عبارت‌اند از مقاله‌های علمی، سیاسی و فکری (۳ جلد، ۱۸۹۱) که در آن تأثیر کلی نظریۀ تکامل بر اندیشۀ علمی، سیاسی و فلسفی را ارزیابی کرده است.

 

---