اگونی
اُگونی (Ogoni)
اقلیتی قومی با جمعیت تقریبی ۵۰۰هزار تن (در ۱۹۹۰)، ساکن در منطقۀ فقیری به وسعت حدود ۳۵۰ کیلومتر مربع در دلتای رود نیجر در نیجریه. اُگونی‌ها به زبان‌های خانا[۱]، گوکاما[۲] و اِلِمه[۳] سخن می‌گویند که شاخۀ جداگانه‌ای از خانوادۀ زبان بنوئه ـ کنگو[۴] است. آنان به ماهی‌گیری و کشاورزی اشتغال دارند و محصول اصلی‌شان سیب‌زمینی است. در ۱۹۵۸، در اراضی آنان نفت کشف شد. اُگونی‌ها در ۱۹۹۰، در اعتراض به آلودگی ناشی از چاه‌های نفت و محروم ماندن خود از منافع حاصل از درآمد نفت، جنبش نجات مردم اُگونی (موسوپ)[۵] را تشکیل دادند، که خواستار خودمختاری سیاسی و غرامت تخریب محیط زیست آنان از حکومت نیجریه بود. سازمان مقاومت سرزمین اُگونی در ۱۹۹۰ پایه‌گذاری شد. اُگونی‌ها مدعی شدند که اراضی آن‌ها به‌سبب فعالیت‌های شرکت نفت شِل[۶] و نشت نفت به‌شدت آلوده شده است، اگرچه برخی از خسارات وارده نتیجۀ خرابکاری‌های خود اُگونی‌ها بود. شرکت شِل در ۱۹۹۳ در‌پی خرابکاری در خطوط نفت آن شرکت، از زمین‌های اُگونی‌ها خارج شد. در ۱۹۹۵، دولت نظامی نیجریه، که اُگونی‌ها را جدایی‌طلب قلمداد می‌کردند، کن سارو ـ ویوا[۷] (۱۹۴۱ـ۱۹۹۵)، از فعالان و مبارزان طرفدار محیط زیست و رهبر مبارزه برای کسب خودمختاری اُگونی‌ها، را به همراه هشت تن از هم‌قطارانش اعدام کردند. این رویداد سبب به تعلیق درآمدن عضویت نیجریه در جامعۀ مشترک‌المنافع شد. در ۱۹۹۴، نرخ بیکاری در میان اُگونی‌ها ۸۵ درصد بود و فقط بیست درصد آنان باسواد بودند، و تعداد کمی از خانواده‌ها برق و آب لوله‌کشی داشتند.