آپولو، طرح
آپولو، طرح (Apollo project)
طرح فضایی ایالات متحده برای فرود انسان بر کرۀ ماه. این طرح در ۲۰ ژوئیۀ ۱۹۶۹ محقق شد. در این تاریخ، نیل آرمسترانگ[۱] با ادوین آلدرین[۲] برای نخستین‌بار بر ماه پا گذاشتند؛ مایکل کالینز[۳]، که در این سفر با آنان بود، در واحد فرمان مدارپیما باقی ماند. این طرح را رئیس‌جمهور کندی[۴] در ۱۹۶۱ اعلان کرد. ساترن ۵[۵]، قدرتمندترین موشک جهان، برای پرتاب فضاپیمای آپولو که حاصل سه سرنشین بود، ساخته شد. با قرارگرفتن فضاپیما در مداری بر گرد ماه، دو فضانورد باید با واحد ماه‌نورد فضاپیما بر سطح ماه فرود می‌آمدند تا علاوه‌بر گردآوردن سنگ‌های نمونه، آزمایش‌هایی نیز انجام دهند و داده‌‌های حاصل را به زمین ارسال کنند. آپولو ۱۱، پس از سه پرواز مقدماتی برای نخستین‌بار بر ماه فرود آمد (۱۹۶۹). پنج فرود سرنشین‌دار دیگر نیز صورت گرفت که آخرین آن‌ها در ۱۹۷۲ بود. هزینۀ این طرح در مجموع بالغ بر ۲۴میلیارد دلار بود. در جریان بازبینی مقدماتی زمینی آپولو ۱، سه خدمۀ آن براثر آتش‌سوزی در ۲۷ ژانویۀ ۱۹۶۷ جان باختند. آپولو ۴ در ۹ نوامبر ۱۹۶۷، در مداری به دور زمین به گردش درآمد و برای نخستین‌بار از موشک ساترن استفاده شد (← موشک ساترن). آپولو ۷ نخستین مأموریت سرنشین‌دار آپولو را به‌عهده داشت و در ۱۱ اکتبر ۱۹۶۸ در پرتابی آزمایشی در مداری به دور زمین به گردش درآمد. آپولو ۸ در ۲۱ دسامبر ۱۹۶۸ پرتاب شد و نخستین موشکی بود که سرنشینی را به مدار ماه برد. آپولو ۹ در ۳ مارس ۱۹۶۹ پرتاب، و واحد ماه‌نورد آن در مداری بر گرد زمین آزمایش شد. آپولو ۱۰ در ۱۸ مۀ ۱۹۶۹ پرتاب شد و واحد ماه‌نورد آن آزمایش موفقی در فاصلۀ ۱۴.۵کیلومتری سطح ماه داشت. آپولو ۱۱ در ۱۶ ژوئیۀ ۱۹۶۹ پرتاب شد. در ۲۰ ژوئیۀ ۱۹۶۹، آرمسترانگ و آلدرین واحد ماه‌نشینِ ایگل[۶] را در ناحیه‌ای موسوم به دریای آرامش[۷] بر سطح ماه فرود آوردند. آرمسترانگ ناگزیر بود که فرود را دستی انجام دهد، زیرا سامانۀ هدایت خودکار، سفینه را به ناحیه‌ای سنگلاخ هدایت می‌کرد. آرمسترانگ به‌هنگام فرود اعلام کرد: «این‌جا پایگاه دریای آرامش. ایگل فرود آمده است». واحد ماه‌نورد ۲۲ ساعت بر سطح ماه ماند. آن دو در این مدت چندین نمونه سنگ گردآوری کردند، آزمایش‌هایی انجام دادند، و پرچم ایالات متحده را برافراشتند. پس از آن، واحد ماه‌نورد با لرزشی مختصر دوباره به واحد فرمان ملحق شد و بدون اِشکال به زمین بازگشت. فضانوردان بعد از فرودآمدن در دریا با اقدامی احتیاطی دربرابر بیماری‌های ناشناختۀ ماه، مدتی در قرنطینه به‌‌سر بردند. آپولو ۱۲ در ۱۴ نوامبر ۱۹۶۹ پرتاب شد. به‌رغم آن‌که دوبار آذرخش به آن اصابت کرد، فرود موفقیت‌آمیز دیگری بر سطح ماه صورت گرفت. آپولو ۱۳ برای سومین فرود در سطح ماه در نظر گرفته شده بود. در ۱۱ آوریل ۱۹۷۰، با سه سرنشین، جان سوئیگرت[۸]، فرِد هِیز[۹] و جیمز لاوِل[۱۰]، پرتاب شد. در سومین روز عملیات، سوئیگرت به پایگاه هیوستون[۱۱] گزارش کرد «ظاهراً با مشکل روبه‌‌روییم». نقصی الکتریکی موجب انفجار در یکی از مخزن‌های اکسیژن شده بود و برق و اکسیژنِ واحد فرمان قطع شد. به این علت، فرود طراحی‌شده لغو شد و موشک پیش از بازگشت به زمین، به دور ماه به گردش درآمد. سرنشینان از واحد ماه‌نشین دلو (صورت فلکی)[۱۲] به‌منزلۀ «قایق نجات» استفاده کردند. آن‌ها برای صرفه‌جویی در برق، ناگزیر دمایی در حدود انجماد را تحمل کردند، در آن شرایط خواب تقریباً ناممکن بود. تلاش برای بازگشت به زمین با سفینۀ ازکارافتاده ممکن بود به فاجعه بیانجامد، اما سرنشینان در ۱۷ آوریل سالم در دریا فرود آمدند. آپولو ۱۴ در ۳۱ ژانویۀ ۱۹۷۱ پرتاب شد و به فرماندهی فضانورد امریکایی، اَلن شپرد[۱۳]، در ۵ فوریه به ماه رسید. در ۸ فوریه با سنگ‌های نمونه‌گیری‌شده از ماه به زمین بازگشت. آپولو ۱۵ در ۲۶ ژوئیۀ ۱۹۷۱ پرتاب شد. نخستین وسیلۀ نقلیۀ سطح ماه، با نام «مه‌پیما[۱۴]»، را در ماه به‌کار برد. آپولو ۱۶ در ۱۶ آوریل ۱۹۷۲ پرتاب شد. هیئت اعزامی با برجاگذاشتن رکورد ۷۱ ساعت و ۲ دقیقه اقامت در ماه، مقداری خاک و سنگ گردآوری کرد. آپولو ۱۷ در ۷ دسامبر ۱۹۷۲ پرتاب شد و آخرین آپولویی بود که بر ماه فرود آمد. این آپولو از منظر زمین‌شناسی به مطالعۀ تفصیلی کرۀ ماه پرداخت و مقدار زیادی خاک و سنگ با خود همراه آورد.