جهان سوم
جهان سوّم (Third World)
(یا: کشورهای در حال توسعه) کشورهای کمتر توسعه‌یافته در مقایسه با کشورهای صنعتی بازار آزاد غرب (جهان اول[۱]) و کشورهای صنعتی کمونیست پیشین (جهان دوم[۲]). کشورهای جهان سوم، با توجه به معیار درآمد سرانۀ آن‌ها، جزو فقیرترین کشورها محسوب می‌شوند و در آسیا، افریقا، و امریکای لاتین متمرکزند. اوایل دهۀ ۱۹۷۰، سرآغاز کوشش جمعی کشورهای جهان سوم برای مقابله با کشورهای صنعتی قدرتمند در خصوص موضوعاتی نظیر سطح قیمت‌های مواد اولیه بود. این کشورها، ملت‌های خود را گروهی تلقی می‌کردند که در گذشته، ملل پیشرفته از آن‌ها بهره‌کشی کرده‌اند و آن‌ها محقند که واپس‌ماندگی خود را جبران کنند (← جنبش_غیرمتعهدها). کشورهای جهان سوم، خود به چند گروه تقسیم می‌شوند: کشورهای کم‌درآمد، شامل چین و هند؛ کشورهای با درآمد متوسط، نظیر نیجریه، اندونزی، و بولیوی؛ و کشورهای با درآمد بالاتر از متوسط، مانند برزیل، الجزایر، و مالزی. ۷۵ درصد از جمعیت دنیا در کشورهای جهان سوم زندگی می‌کنند، اما فقط بیست درصد از منابع جهان را مصرف می‌کنند. در ۱۹۹۰، متوسط درآمد سرانۀ جمعیت نیم‌کرۀ شمالی ۱۲,۵۰۰ دلار، یعنی هجده برابر بیشتر از درآمد سرانه در نیم‌کرۀ جنوبی بود. کشورهای جهان سوم، به رغم تفاوت‌های بی‌شمار در تاریخ، جغرافیا، ساختار اجتماعی و فرهنگ، ویژگی‌های مشترکی دارند: بخش‌های صنعتی جدید نسبتاً توسعه نیافته‌اند؛ عمدتاً تولیدکنندۀ کالاهای اولیه برای کشورهای صنعتی غربی‌اند که تقاضا و قیمت آن‌ها متغیر است؛ مردم این کشورها فقیرند و عمدتاً به کشاورزی اشتغال دارند. سایر مسائل مربوط به کشورهای در حال توسعه عبارت‌اند از میزان بالای رشد جمعیت و مرگ‌ومیر؛ امکانات ضعیف آموزشی و بهداشتی؛ سطح بالای کم‌کاری و در برخی موارد، بی‌ثباتی سیاسی. کشورهای جهان سوم، که در رأس آن‌ها کشورهای عرب صادرکنندۀ نفت[۳] قرار دارند، بیش از ۷۵ درصد از واردات اسلحۀ جهان را به‌خود اختصاص می‌دهند. در سال‌های اخیر عملکرد اقتصادی کشورهای در حال توسعه متفاوت بوده است. کشورهای مجاور صحرای افریقا مشکلات جدی‌تری دارند و در مقابل سایر کشورها، ازجمله برخی از کشورهای آسیایی، پیشرفت فوق‌العاده داشته‌اند. در جنوب شرقی آسیا، چهار کشور به اصطلاح «اژدها[۴]» یعنی هنگ‌کنگ، کرۀ جنوبی، سنگاپور، و تایوان با درآمد سرانۀ قابل مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان اول، به حدی پیشرفت کردند که به کشورهای تازه صنعتی شده[۵] معروف شدند. مالزی و تایلند نیز به‌سرعت در حال توسعه‌اند و به موازات آن‌ها، اما ناپیوسته، آرژانتین، برزیل، شیلی، مکزیک، و پرو نیز توسعه می‌یابند. بسیاری از کشورهای در حال توسعه با نپرداختن وام‌های سنگین خارجی خود موجب شده‌اند کشورهای صنعتی شرایط وام‌ها را سخت‌تر کنند و برنامۀ زمان‌بندی جدیدی (تعویق بازپرداخت) برای وام‌ها در نظر بگیرند.