تاریخ تحلیلی شعر نو
تاریخ تحلیلی شعر نو (کتاب)
کتابی پژوهشی از شمس لنگرودی. این اثر تاریخ جامعه‌شناختی یک دوره از شعر نوین ایران ( 1284 – 1357 ) است که با استناد به قریب به اتفاق کتاب‌ها و نشریات حاوی شعر نو هفتاد و اندی سالِ مورد بررسی، نوشته شده است. تقسیم‌بندی کتاب در چهار جلد، تقسیمی است تاریخی، و مبتنی بر سه مقطع از تاریخ که در شعر نو ایران تحولی رخ داده است. تدوین کتاب بر اساس سال است، و در بررسی وضع شعر نو هر سال، نخست فهرستی از کتاب‌های منتشره و نشریات شعر نو آن سال داده شده است. و سپس مهم‌ترین کتاب‌ها، همراه با نقدهای مطرح، ذیل «نقد و نظر» آن کتاب آورده شده است. بدین ترتیب، این کتاب اگر چه تاریخ تحلیلی شعر نو در ایران است ولی سه مجموعه‌ی دیگر، یعنی کتاب‌شناسی شعر نو، نشریات هفتاد سال شعر نو، و فهرست هفتاد سال نقد بر شعر نو فارسی را نیز شامل می‌شود.
جلد نخست کتاب در سال 1370 توسط نشر مرکز چاپ و طی دهه‌ی 1370 (هم‌زمان با نشر جلدی‌های بعدی و کامل مجموعه) چندبار توسط مولف ویرایش شده است. آخرین چاپ دوره‌ی کتاب (هشتم) نیز در 4 مجلد و بالغ بر 3800 صفحه در سال 1397 منتشر شده و هم‌اکنون موجود است.
شعر نو فارسی در این مجموعه بدین شکل تدوین شده است:
جلد ۱: ۱۲۸۴ تا ۱۳۳۲
جلد ۲: ۱۳۳۲ تا ۱۳۴۱
جلد ۳: ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۹
جلد ۴: ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۷
در انتهای هر جلد بخش‌هایی تحت عنوان «یادداشت‌ها» [شامل پانوشت‌های متن کتاب] و «فهرست راهنما» [نمایه‌ی اسامی خاص و اصطلاحات] تهیه شده که در جلد چهارم، فهرست منابع (کتاب‌ها، نشریات و مقالات) نیز به آنها اضافه شده است.
نثر کتاب ساده و روان است و قواعد نگارشی و ویرایشی در آن تا حد امکان رعایت شده است. برخی از دیدگاه‌های مؤلف پیرامون جریان‌های شعری جدید و ذکر بیانیه‌های به ظاهر ادبی آنها از بخش‌های پرفایده‌ی کتاب است و مؤلف کتاب اطلاعات زیادی برای پژوهشگر ادبیات و خاصه شعر نو به دست می‌دهد. محتوای تاریخ تحلیلی شعر نو بسیار جامع است، به همین دلیل کتاب در صورت رفع برخی قضاوت‌های شخصی مولف می‌توانست جزء کتاب‌های مرجع در زمینه‌ی ادبیات معاصر قرار بگیرد. این کتاب از نظمی منطقی برخوردار است و مطالب هر فصل با فصل دیگر پیوسته است. مولف از همه‌ی منابع مرتبط با حیطه‌ی تحقیق (از جمله نشریات هر دوره) استفاده کرده و بحث جامعی در ارتباط با تاثیر نشریات در گسترش شعر نو انجام داده. همچنین اطلاعات مفیدی درباره‌ی جریان‌های شعر نو ارائه شده است. اصطلاحات تخصصی غالبا با دقت توضیح داده شده و زمینه‌ها و مبانی بحث، و هدف از تدوین اثر نیز در پیش‌گفتار به خوبی تشریح شده است. لنگرودی در استنادات و ارجاعاتش دقت لازم را داشته و درباره‌ی مسائل و جریان‌های سیاسی با دیدگاهی نسبتا علمی قضاوت کرده است.