یاناچک، لیوش (۱۸۵۴ـ۱۹۲۸)

لیوش یاناچک (۱۸۵۴ـ ۱۹۲۸) (Janacek, Leos)

لیوش یاناچک Leos Janacek
زادروز	۱۸۵۴م
درگذشت	۱۹۲۸م
ملیت	چک
تحصیلات و محل تحصیل	تحصیلات نامنظم در لایپزیگ و وین
شغل و تخصص اصلی	آهنگساز
آثار	کاتا کابانووا(۱۹۲۱)؛ دومین کوآرتت زهی نامه‌های صمیمانه (۱۹۲۸)
گروه مقاله	موسیقی
جوایز و افتخارات

ياناچِک، لِئوش

آهنگ‌ساز چک. در ۱۹۱۹ مدیر کنسرواتوار در برنو و در ۱۹۲۰ استاد کنسرواتوار پراگ شد. آثار او، که اصیل و متأثر از موسیقی محلی موراویایی است، عبارت‌اند از تنظیم‌هایی از ترانه‌های محلی، اپراها (یِنوفا، ۱۹۰۴؛ روباه کوچولوی حیله‌گر، ۱۹۲۴)، و کُرال مس گلاگولیتیک. یاناچک فرزند یک مدیر مدرسۀ فقیر بود. در کودکی به کُر پسران صومعۀ برادران آستین در برنو پیوست و بعدها بیشتر خرج زندگی خود را از طریق تدریس موسیقی به‌دست‌ می‌آورد، و برای تحصیل به مدرسۀ ارگ در پراگ رفت. رهبر انجمن‌های گوناگونِ کُر شد، تحصیلات نامنظمی در لایپزیگ، و وین، داشت و در ۱۸۸۱ به برنو بازگشت تا مدرسۀ ارگ آن شهر را تأسیس کند. در این ضمن با موسیقی محلی موراویایی نیز مشغول بود و ترانه‌های محلی را جمع‌آوری، هارمونی‌گذاری، و اجرا می‌کرد؛ تأثیر این ترانه‌ها در نخستین اثر کامل او، اپرای یِنوفا شنیده می‌شود، که ساختِ آن در ۱۸۹۴ آغاز شد و در ۱۹۰۴ در برنو به‌‌روی صحنه رفت. هرچند این اثر موفقیت‌آمیز بود، شهرت گستردۀ یاناچِک تا اجرای این اثر در پراگ در ۱۹۱۶، و پس از آن نیز در آلمان، به‌دست نیامد. یاناچک در ده سال آخر عمر خود، فعالیت خلاقانه‌ای را تجربه کرد، و آثار تازۀ فراوانی ساخت که همگی سرشار از غنا، قدرت احساسی و ریتم‌های خشن شاخص بودند. اپرای گشت‌وگذارهای آقای بروچِک نخستین‌بار در ۱۹۲۰ در پراگ اجرا شد، و سال بعد راپسودی تاراس بولبا از روی اثر گوگول در برنو به‌اجرا درآمد. قسمت عمدۀ آثار حیرت‌انگیز بعدی او، به‌ویژه اپرایکاتا کابانووا (۱۹۲۱) و دومین کوآرتت زهی نامه‌های صمیمانه (۱۹۲۸)، با تأثیر از عشق بی‌پاسخ او به کامیلا استوسلووا ساخته شدند، که یاناچک طی آخرین دهۀ عمرش همواره برای او نامه می‌نوشت. بسیاری از صحنه‌های اپراهای او، همچنین دورۀ ترانۀ دفتر خاطرات مرد جوانی که ناپدید شد (۱۹۲۱)، ظاهراً از نامه‌ها و نیایش‌های مذهبی مایه گرفته‌اند. یاناچک پژوهش‌های دقیقی دربارۀ گویش و ترانۀ محلی انجام داد و آن‌ها را در موسیقی آوازی خود به‌کار برد؛ ریتم‌های کلامی برای یاناچک در تصویرکردن حال‌وهوای یک شخصیت نقش بسیار مهمی داشتند. موسیقی آوازی او اغلب بازتابی از همین مطلب است، و به‌شکلی سلیس و روان بین الگوهای خنثای دربند کلام و لحظه‌هایی از احساسات شدید و قدرت بیانگری در حرکت است؛ او از نظر مذهبی یک ارتُدوکس معتقد نبود؛ اما موسیقی او نشان‌دهندۀ نوعی چند خداباوری سنجیده است، که احساسی عمیق نسبت ‌به شرایط انسانی و ستایشی وجدآمیز نسبت‌به جهان طبیعی و نقش آفریننده‌ای در آن وجود دارد.

 

---