ادبیات عامیانه ایران (کتاب)
ادبیات عامیانه ایران (کتاب)
مجموعه‌ای از مقالات محمدجعفر_محجوب درباره‌ی فرهنگ و ادبیات عامیانه‌ی ایران، با گردآوری حسن ذوالفقاری. این کتاب شامل مقالات و مباحثی از محجوب درباره‌ی افسانه‌ها، داستانه‌ای عامیانه و آداب و رسوم مردم ایران (با ذکر نمونه‌هایی) است که پیشتر طی ۵۰ سال در مطبوعات و مجلات فرهنگی و ادبیای مثل سخن، ایران‌نامه، ایران‌شناسی، فرهنگ، کتاب هفته، راهنمای کتاب، یغما، کاوش، هفت هنر، هنر و مردم، صدف، نگین و ایران‌آباد در ایران و خارج از ایران چاپ شدهاند.
مجموع 150 مقاله‌ی این کتاب در ۳ بخش کلیات، داستان‌ها، و آداب و رسوم و آیین‌ها تنظیم شدهاند. در ابتدای کتاب کارنامه‌ی دکتر محجوب و پس از آن فهرست مطالب کتاب، بعد متن اصلی و در انتها فهرست و نمایه‌های اسامی اشخاص، اماکن، کتاب‌ها و داستان‌ها آمده است.
بخش نخست کتاب شامل گفتارهایی است درباره‌ی "فرهنگ عوام"، "فرهنگ عامه و زندگی" و "شاهنامه و فرهنگ عامه".
بخش دوم در سه فصل تدوین شده است: فصل اول درباره‌ی داستانه‌ای عامیانه و شامل بررسی انواع داستان از نظر موضوع، محتوا، ساخت، ارزش و اهمیت آنهاست. فصل دوم به معرفی ۳۵ داستان عامیانه و شرح، بسط، معرفی و تبیین ویژگی‌های زبانی، ادبی، محتوایی و ریخت‌شناسی هر یک پرداخته است. این بخش که جنبه‌ی کتاب‌شناختی دارد، خواننده را با بخشی از حوزه‌ی ادبیات داستانی عامیانه آشنا می‌کند و از این نظر، کاری تازه است. از داستان‌هایی که در این بخش معرفی شدهاند می‌توان به این موارد اشاره کرد: سمک_عیار، ابومسلم‌نامه، امیر ارسلان رومی، اخترنامه، داراب‌نامه، داستان فیروزشاه، و بهرام و گل‌اندام. معرفی این آثار داستانی در دهه‌های گذشته که گاه برای اولین بار صورت می‌گرفت، باعث شد بعدها محققان آنها را به صورت مستقل چاپ یا درباره‌شان تحقیق کنند. فصل سوم این بخش نیز منتخبی است از آثار داستانی عامیانه با شرح توضیح داستان‌ها. از جمله: ابومسلم‌نامه، بوستان خیال، حمزه‌نامه، داستان فیروزشاه، الف لیله و لیله، افسانه‌ی گلریز، آذربرزین‌نامه، کلثوم_ننه و فتوتنامه‌ی امیر المومنین علی بن ابیطالب.
بخش سوم کتاب شامل معرفی مقالات مربوط به آداب و رسوم و موضوعاتی چون سخنوری، کبوتر و کبوتربازی، نقالی، قصه‌خوانی، آیین عیاری، افسانه‌های مرغان، تاریخ زورخانه، حماسه‌های دینی و تاثیر تئاتر اروپا بر تعزیه است.
این کتاب در سیر مطالعه‌ی ادبیات عامیانه‌ی ایران، به دلیل پیشتاز بودن دکتر محجوب در کار پژوهش در چنین حوزه‌هایی، از منابع مهم و دست اول به شمار می‌آید. از مجموع ۱۵۰ مقاله‌ی این کتاب، ۵۷ مقاله‌ی آن در حوزه‌ی ادبیات عامه است. کتاب ادبیات عامیانه ایران مشتمل بر 1338 صفحه می‌شود و نخستین بار در سال 1382 توسط نشر چشمه منتشر شده که نوبت‌های چاپش تاکنون به پنجم رسیده است.