پنگوئن

پَنْگوئن (penguin)

پَنْگوئن

پرنده‌ای دریایی و بی‌پرواز، از راستۀ پنگوئن‌شکلان. اغلب به رنگ سیاه و سفیدند و در نیمکرۀ جنوبی یافت می‌شوند. شامل هجده گونه در شش جنس‌اند. نرها معمولاً بزرگ‌تر از ماده‌هایند. طول پنگون‌ها از ۴۰ سانتی‌متر تا ۱.۲ متر متغیر است. دارای پوشش پر ضخیمی‌اند که از آن‌ها در مقابل سرمای شدید محافظت می‌کند. روی زمین، جز در مناطق شیب‌دار برفی که خودشان را با سرعت روی آن به جلو می‌برند، احساس راحتی نمی‌کنند. بال‌هایشان به شکل باله تکامل یافته است که از آن‌ها را شناگران ماهری می‌سازد. پنگوئن‌ها برای تولیدمثل در گروه‌های تولیدمثلی گردهم می‌آیند و اغلب چندین ماه روی تخم‌هایشان می‌خوابند. در این حال جفتشان در دریا به تغذیه می‌پردازد. غذای آن‌ها ترکیبی از ماهی، اسکوئید، و کریل است. بال پنگوئن طویل و فاقد کرک‌پر و پوش‌پر است و همیشه باز می‌ماند. پرها ظریف‌اند و دارای محوری بسیار وسیع، و ریشه‌ای کوتاه‌اند. پاهای پرنده در انتهای عقبی بدن قرار می‌گیرد. پاها در آب مستقیماً به‌طرف عقب کشیده و بدون حرکت نگه داشته می‌شود. بال‌ها در این هنگام مانند آنچه که هنگام پرواز صورت می‌گیرد، سریعاً حرکت می‌کنند. پرریزی در پنگوئن‌ها عمومی است و پرهای نواحی مختلف یک‌باره می‌ریزد. پرریزی معمولاً مرحله‌ای سریع، و برخلاف ترتیب پیش‌روندۀ پرریزی پرندگان پروازی است. پنگوئن‌ها معمولاً یک‌بار در سال پرریزی می‌کنند و ناچارند بدون تغذیه در طول این مدت خارج از آب قرار گیرند. بیشتر لانۀ پنگوئن‌ها حفره‌ای کوچک در زمین است، اما برخی پنگوئن‌ها، مخصوصاً پنگوئن‌های آدلی Pygoscelis adeliae سنگ جمع می‌کنند و با آن اطراف لانه‌ حصار می‌سازند. یک یا دو تخم می‌گذارند. هر دو پرنده، و در بیشتر موارد نر، روی تخم می‌خوابند. هر دو والد وقت بسیاری صرف جوجه‌ها می‌کنند. معمولاً یکی برای محافظت آن‌ها باقی می‌ماند و دیگری برای آن‌ها سخت‌پوستان دریایی و جانوران کوچک دیگر می‌آورد. جوجه‌ها با فروکردن منقارشان در گلوی والد غذا را دریافت می‌کنند. پنگوئن‌ها پرندگانی بسیار اجتماعی‌اند. با یکدیگر تغذیه می‌کنند، در کلنی‌های بزرگ تولیدمثل می‌کنند، و معمولاً به‌همان گروه تولیدمثلی برمی‌گردند. در زمانی که والدین به جست‌وجوی غذا می‌پردازند، جوجه‌ها دور هم جمع می‌شوند. زمانی‌که والدین برمی‌گردند، همۀ جوجه‌ها برای غذا به تکاپو می‌افتند و جوجه قوی‌تر ابتدا تغذیه می‌شود. پنگوئن‌ها زمان زیادی را صرف پرآرایی با منقار خودشان و پرآرایی یکدیگر می‌کنند. بنا‌بر برآوردی در ۱۹۹۷، جمعیت پنگوئن‌ها طی ده سال حدود بیست درصد کاهش یافته است. جانورشناسان صید بیش از حد، مخصوصاً صید با کشتی‌های کف‌روب بزرگ، را عامل این کاهش می‌دانند.

گونه‌ها. اغلب گونه‌ها منحصر به نواحی قدیمی‌ترند، و گروه‌های تولید‌مثلی بزرگ‌تر در طول‌های جغرافیایی پایین یافت می‌شوند. بزرگ‌ترین نمونه، پنگوئن امپراتور Aptenodyles forsteri ، متر ۱.۲ متر طول دارد. پرهای سطح پشتی این پرنده خاکستری مایل به ارغوانی تیره، و در سطح شکمی‌اش سفید است و لکه‌هایی سفید روی سرش دارد. یگانه تخم سالانۀ این پرنده در گرمای چین‌های پوستی بدن پرندۀ ‌نر پرورش می‌یابد. تخم‌ها طی زمستان قطب جنوب روی یخِ زمین‌های قطبی گذاشته، و تفریخ می‌شوند. به طرزی اعجاب‌انگیز، نرها و ماده‌ها اغلب چندین کیلومتر به طرف منطقه تولیدمثلی حرکت می‌کنند. نرها در تاریکی مطلق زمستان در حرارت ْ۶۰ـ سانتی‌گراد گرد هم آمده و به نوبت در لایۀ خارجی گروه قرار می‌گیرند. در این زمان نر چیزی نمی‌خورد. حتی زمانی‌که جوجه از تخم خارج می‌شود، نرها اولین غذای او را می‌دهند. در این حال نرها تقریباً نیمی از وزن بدن خود را از دست می‌دهند. پنگوئن ماکارانی Eudyptes chrysolophus، برای تغذیه ۱۰۰ کیلومتر سفر می‌کند. نظیر هر شش گونه پنگوئن کاکلی جنس Eudyptid، پنگوئن ماکارانی دو تخم می‌گذارد، اما معمولاً تخم اولی را که کوچک‌تر است کنار می‌گذارد و آن را پرندگان شکاری می‌خورند. پنگوئن‌های ژنتو Pygoscelis papua به طول تقریبی ۷۲ سانتی‌متر می‌رسند. این پرندگان لکه سفید مشخصی در بالای چشم‌ دارند و روی علف‌های جزایر نیمکرۀ جنوبی لانه می‌سازند. این پنگوئن‌ها نیز دو تخم می‌گذارند که در مدت پنج هفته تفریخ می‌شود. پنگوئن‌های ژنتو در ناحیۀ ساحلی تغذیه می‌کنند. پنگوئن بزرگ Aptenodytes patagonicus زیرک‌ترین نوع پنگوئن‌هاست و در جزایر نیمه‌قطبی قطب جنوب تولیدمثل می‌کند. دورۀ تولیدمثلی این جانور چهارده تا شانزده ماه است. پنگوئن بزرگ برای تغذیۀ جوجه‌ها در طول این مدت نیاز به دسترسی به دریا دارد، بنابراین محدودۀ این پنگوئن‌ها محدود به جزایری است که در آن‌ها دریا هرگز یخ نمی‌زند. بزرگ‌ترین سرزمین تولیدمثلی این جانوران جزایر کروزه است که بیش از ۳۰۰هزار زوج پنگوئن در آن‌جا یافت می‌شود. پنگوئن کوچک یا پنگوئن آبی Eudyptula minor به طول ۴۵ سانتی‌متر، و وزن یک کیلوگرم می‌رسد و کوچک‌ترین گونۀ پنگوئن است. بر خلاف سایر پنگوئن‌ها، این پنگوئن فاقد رنگ یا پر روی سرش است و در جزایر آب‌های دور از استرالیا، به‌ویژه در جزیرۀ فیلیپ در ویکتوریا و در سرزمین اصلی‌اش، نیوزیلند، یافت می‌شود.