آنزیم
آنْزیم (enzyme)
کاتالیزوری[۱] زیست‌شناختی. در یاخته[۲]ها تولید می‌شود و واکنش‌های شیمیایی لازم برای حیات را تسریع می‌کند. آنزیم‌ها پروتئین[۳]های پیچیده و درشتی‌اند که معمولاً محلول و فوق‌العاده اختصاصی‌اند، بدین معنی که هر واکنش شیمیایی به آنزیم خاص خود نیاز دارد. اختصاصی‌بودن آنزیم ناشی از مکان فعال[۴] آن، یعنی ناحیه‌ای با شکل متناظر قسمتی از مولکول[۵] است، که با آن واکنش انجام می‌شود (جزء مورد عمل[۶]). شکلی از آنزیم که پیوندهای شیمیایی را فقط با نوع خاصی از مادۀ شیمیایی ایجاد می‌کند، تقریباً مثل کلید خاصی است که فقط به قفل خاصی می‌خورد (فرضیه کلید و قفل[۷]). آنزیم و جزء مورد عمل در هم جا می‌گیرند و ترکیب پیچیده‌ای از آنزیم و آن جزء به‌وجود می‌آید که سبب روی‌دادن واکنش شیمیایی می‌شود. پس از آن، آنزیم بدون تغییر جدا می‌شود. عوامل گوناگونی در فعالیت و بازده آنزیم‌ها مؤثرند، ازجمله دما[۸] و درجۀ اسیدی (خاصیت اسیدی[۹]). دماهای بالاتر از ۶۰ درجه سانتی‌گراد به ساختار ظریف آنزیم آسیب می‌رسانند (تقلیب[۱۰]) و آن را نافعال می‌سازند و از این‌رو، سبب متوقف‌شدن واکنش می‌شوند. هر آنزیم در دامنۀ خاصی از دما و پها[۱۱] دارای بهترین عملکرد و حداکثر سرعت است و بر اثر قدرت اسیدی یا قلیایی یا دمای زیاده ازحد تقلیب می‌یابد. آنزیم‌های گوارشی[۱۲] (← گوارش) عبارت‌اند از آمیلاز[۱۳]ها که نشاسته[۱۴] را هضم می‌کنند، لیپاز[۱۵]ها برای هضم چربی[۱۶]ها، و پروتئاز[۱۷]ها برای هضم پروتئین. آنزیم‌های دیگر در تبدیل انرژی غذایی به اِی‌تی‌پی[۱۸]، تولید همۀ اجزای مولکولی بدن، همتاسازی دی‌اِن‌اِی در زمان تقسیم یاخته، تولید هورمون[۱۹]ها، و مهار حرکت مواد هنگام ورود به سلول‌ها و خروج از آن‌ها نقش دارند. آنزیم‌ها در پزشکی[۲۰] و صنعت[۲۱] کاربرد بسیار دارند. استفاده از آن‌ها در تولید پودرهای شوینده و دارو نمونه‌ای از این کاربردهاست (← بیوتکنولوژی). آنزیم‌ها را می‌توان از باکتری[۲۲]ها و قارچ[۲۳]ها استخراج کرد و اکنون، مهندسی ژنتیک[۲۴] این امکان را فراهم کرده است که آنزیمی را برای منظور خاصی برازش کند. فراوان‌ترین آنزیم ریبولوز بی‌فسفات کربوکسیلاز است. این آنزیم در کلروپلاست[۲۵]ها یافت می‌شود و آنزیم نورساخت (فتوسنتز[۲۶]) است. آنزیم‌ها کاتالیزورهایی‌اند که مولکول‌های بزرگ را به مولکول‌های کوچک‌تر تجزیه می‌کنند و خود بی‌تغییر باقی می‌مانند. مشابه کلید و قفل، هر آنزیم مختص یک مولکول است. بهترین عملکرد آنزیم‌ها، غالباً در محدودۀ پها و دمای خاصی صورت می‌گیرد. با افزایش دما، آنزیم مولکول‌های بیشتری را کاتالیز می‌کند، ولی اگر دما از حد مجاز فراتر رود، آنزیم آسیب می‌بیند.
- ↑ catalyst
- ↑ cell
- ↑ protein
- ↑ active site
- ↑ molecule
- ↑ substrate
- ↑ the lock and key hypothesis
- ↑ temperature
- ↑ acidity
- ↑ denature
- ↑ PH
- ↑ digestive enzyme
- ↑ amylase
- ↑ starch
- ↑ lipase
- ↑ fat
- ↑ protease
- ↑ (ATP) Adenosine triphosphate
- ↑ hormone
- ↑ medicine
- ↑ industry
- ↑ bacteria
- ↑ fungus
- ↑ genetic engineeringر
- ↑ chloroplast
- ↑ photosynthesis