امامزاده یحیی (هشتگرد)
| امامزاده یحیی (هشتگرد) | |
|---|---|
| کشور | ایران |
| استان | البرز |
| موقعیت | روستای دوزعنبر، در 20 کیلومتری شمال هشتگرد |
| کاربری | آرامگاه |
| زمان ساخت | دورۀ شاه طهماسب اول صفوی |
بقعه‌ای در روستای دوزعنبر، در 20 کیلومتری شمال هشتگرد. بنای آن از آثار باارزش قرن 10ق است که در زمان شاه طهماسب صفوی بنا شده است. هیچ کتیبه یا سنگ مزاری که نشان‌دهندۀ هویت شخص احتمالی مدفون در بقعه باشد موجود نیست، اما پژوهشگران به استناد کتاب منتقلة الطالبییه (تالیف اب‍راه‍ی‍م بن ن‍اص‍ر بن طب‍اطب‍ا) نسب این امامزاده را با 12 واسطه به امام سجّاد (ع) منتهی می‌دانند که از این قرار است: ابوالحسن یحیی بن ابی‌محمّد حسن بن عبیدالله بن محمّد بن حسن بن عبیدالله بن حسن بن محمّد الجوانی بن حسن بن محمّد بن عبیدالله اعرج بن حسین اصغر بن امام زین‌العابدین.
پدر امامزاده یحیی از آمل به ری منتقل شد و در محرم سال 450ق در شهر ری وفات یافت. او دارای سه فرزند به اسامی؛ ابوالحسن یحیی و ابوهاشم محمّد و سکینه بوده. بنابراین امامزاده یحیی و خواهرش بی‌بی سکینه در این بقعه مدفون بوده و در قرن پنجم وفات یافته‌اند. علمای انساب ابوعلی عبیدالله بن محمّد، پدربزرگ امامزاده یحیی را نقیب آمل و ابن عنبه او را نقیب شهر ری می‌داند. این بنا به شمارۀ 3893 و در تاریخ 8/ 3/ 1380 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.
مشخصات بنا
امامزاده بر نقشۀ مربع‌شکل بنا شده که در داخل به شکل یک بنای هشت‌ضلعی و هر ضلع آن پنج متر است. در ورودی اصلی و اولیۀ امامزاده در ضلع جنوبی تعبیه شده و در جبهۀ شرقی و غربی بقعه هم دو در جانبی ایجاد کرده‌اند. در زیر پاکار گنبد، با هشت طاق‌نمای مربع‌شکل انتقال طرح هشت‌ضلعی بنا را به طرح دایرۀ گنبد آسان کرده‌اند. قسمت پاکار گنبد در داخل بنا به صورت حاشیه‌ای گچی است که دورتادور گنبد را طی می‌کند. در این‌جا چهار نورگیر برای تأمین روشنایی تعبیه شده. مصالح اصلی بنا آجر و گچ، و گنبدش دوپوش است و در زمرۀ گنبدهای مخروطی‌شکل به حساب می‌آید. مجموعه‌ای زیبا از نقاشی‌های دیواری قرن دهم و سیزدهم هجری در دیواره‌های داخلی بقعه موجود است که از لحاظ تنوع نقش و رنگ، بسیار عالی‌ست. در حال حاضر روی مقبره دو ضریح چوبی (یکی قدیمی و دیگری جدیدتر) وجود دارد. ضریح اول که داخل ضریح دوم قرار دارد بسیار نفیس و دارای تاریخ 972ق است. طبق کتیبۀ این ضریح، بانی آن شاه طهماسب صفوی‌ست. ابعاد ضریح 1 در 2 متر و حواشی فوقانی آن دارای تزئینات گل و بوته است. ضریح دوم دارای ابعاد 1.30 در 2.30 متر است که بر روی ضریح قدیمی سوار شده و دورتادورش حاشیه‌ای به خط ثلث وجود دارد. این کتیبه حاکی‌ست که ضریح در سال 1340ق به سفارش حاج‌محمد رضاخان ولیانی و به دست خان‌بابای نجار ساخته شده است.
بیرون بنای امامزاده تعدادی سنگ قبر وجود دارد که متعلق به اعیان و افراد عادی محلی است. سمت راست در ورودی مقبرۀ امامزاده یحیی مقبرۀ دیگری وجود دارد که به شهربانو (همسر یحیی) نسبت داده شده. در حال حاضر دو ضریح چوبی در درون این مقبره است که یکی به قبر شهربانو و دیگری به آرامگاه سکینه خانم (خواهر امامزاده یحیی) منسوب است. این بنای محقر، چهارطاقیِ کوچکی با نقشۀ مربع و گنبد عرقچینیِ سنگی است. ورودی مقبره در قسمت جنوبی بنا قرار دارد و جوانب دیگر آن مقداری فرو ریخته بوده که همزمان با احداث مسجدی در مجاورت امامزاده مرمت شده است.