بولیوی
| بولیوی | |
|---|---|
| نام فارسی | بولیوی |
| نام لاتین | Bolivia |
| نظام سیاسی | جمهوری چند حزبی با دو مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | ۱۰,۴۲۶,۱۵۴ نفر |
| موقعیت | مرکز غربی امریکای جنوبی |
| پایتخت | لا پاس |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۹.۵ |
| رشد سالانه (درصد) | ۲ |
| شهرهای اصلی | لا پاس، کوچابامبا، سانتا کروس، سوکره، پوتوسی و تاریخا |
| زبان | اسپانیایی، کوئچوآیی و آیمارایی |
| دین | مسیحیت |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۱,۰۹۸,۵۸۰ |
بولیوی (Bolivia)
موقعیت. جمهوریِ بولیوی (بولیویا) در مرکز غربی امریکای جنوبی جا دارد. این کشور که از هر سو در خشکی محصور است از شمال و شرق به برزیل، از جنوب به پاراگوئه و شیلی و از غرب به شیلی، و پرو محدود است. بولیوی ۱,۰۹۸,۵۸۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و شهر لا پاس[۱] پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. مهم‌ترین عارضۀ طبیعی بولیوی رشته‌کوه‌های آند[۲] است. کوه‌های مزبور، که در دو رشتۀ موازی قرار دارند، نواحی غربی کشور را از شمال به جنوب دربرگرفته‌اند. رشتۀ غربی یا کوردیرا اکسیدنتال[۳] همراه با بلندترین نقطۀ کشور، با نام کوه نوادوساخاما با ارتفاع ۶,۵۴۲ متر، در امتداد مرز شیلی قرار دارند و رشتۀ شرقی یا کوردیرا اورینتال[۴] که نواحی مرکز غربی کشور را شامل می‌شود، نیز در شرق رشتۀ غربی قرار گرفته است و قلّه‌های مرتفعی چون اییمانی[۵]، با ارتفاع ۶,۴۵۱ متر، و آنکوئوما[۶]، با ارتفاع ۶,۳۸۸ متر، و نیز قلۀ ایامپو[۷] بلندی‌های آن محسوب می‌شوند. حد فاصل میان رشته کوه‌های مزبور را دشت مرتفع آلتی‌پلانو[۸] فراگرفته است که درازای آن از شمال به جنوب ۸۰۰ کیلومتر و پهنای آن حدود ۱۳۰ کیلومتر است. بیشتر شهرها و تأسیسات صنعتی بولیوی و نیز دریاچۀ تی‌تی‌کاکا[۹]، مرتفع‌ترین دریاچۀ جهان، با مساحت ۸,۳۰۰ کیلومتر مربع در بخش شمالی آلتی‌پلانو جای دارند. ناحیۀ خشک[۱۰] استانِ پوتوسی[۱۱] نیز بخش جنوبی آن را تشکیل می‌دهد و دریاچۀ پوئوپو[۱۲] با مساحت ۲,۶۰۰ کیلومتر مربع در نواحی مرکزی آن واقع است. دامنه‌ها و کوه‌پایه‌های شرقی کوردیرهای اورینتال را دره‌های پرآب و پوشیده از جنگل‌های انبوه، معروف به یونگاس[۱۳]، تشکیل داده و نواحی شرقی و شمال شرقی کوه‌های مزبور را جلگه‌های پهناور یانوس[۱۴] فراگرفته است. جلگه‌های مزبور از علفزارها و جنگل‌های انبوه مدارگانی[۱۵] و شبکۀ وسیعی از رودخانه‌هایی تشکیل شده است که همگی به رودخانۀ مرزی گواپوره[۱۶]، در مرز برزیل می‌ریزند؛ و رودهای ماموره[۱۷] (ریو گرانده[۱۸]) و بِنی[۱۹] مهم‌ترین آن‌ها به‌شمار می‌آیند. بخش‌های پست منطقۀ یانوس در بارندگی‌هایی، که معمولاً از آذر تا بهمن ادامه دارد، باتلاقی می‌شود و نواحی مرتفع آن چراگاه‌های وسیعی را تشکیل می‌دهد. نواحی جنوب شرقی بولیوی شامل ارتفاعاتی خشک و جلگه‌هایی کم‌باران موسوم به چاکو[۲۰] است و رودخانه‌های نگرو[۲۱] و سان میگل[۲۲]، که هر دو به رودخانۀ گواپوره می‌ریزند، از بلندی‌های این منطقه سرچشمه می‌گیرند. کشور بولیوی از نه دپارتمان (استان) تشکیل شده و لا پاس، کوچابامبا[۲۳]، سانتا کروس[۲۴]، سوکره[۲۵]، پوتوسی، و تاریخا[۲۶] شهرهای مهم آن به‌شمار می‌روند. تفاوت‌های اقلیمی که ارتباط مستقیمی با اختلافات جغرافیایی و طبیعی دارند، از ویژگی‌های اقلیمی بولیوی محسوب می‌شود. نواحی پست و کم‌ارتفاع یانوس یا حوضۀ آمازون[۲۷]، در سراسر سال گرم و مرطوب است و ماه‌های آبان تا اسفند پرباران‌ترین فصل آن است. منطقۀ آلتی‌پلانو از اردیبهشت تا آبان خشک و بی‌باران و در خرداد و تیر بدون ابرو آفتابی است؛ شب‌های آن سرد و گاه آزاردهنده است و فصل بارندگی آن از آذر تا اسفند به درازا می‌کشد. میانگین دمای شهر لا پاس در دی ماه ۱۳.۳ درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه ۱۰.۳ درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۵۲۹ میلی‌متر می‌رسد. تفاوت‌های جغرافیایی، به‌ویژه اختلاف ارتفاعِ نواحیِ مختلف، بر انواع گیاهان و جانوران این کشور نیز اثر داشته و علف‌های ستبر که به زبان محلی ایچو[۲۸] نامیده می‌شوند، مخصوص ارتفاعات غربی است و درختان سخت‌چوب، کائوچو، وانیل، و زعفران خاصِ جنگل‌های نواحی شرقی است. شترهای لاما[۲۹]، آلپاکا[۳۰]، و وایکونا[۳۱] در آلتی‌پلانو و در نواحی مرتفع به‌سر می‌برند و میمون، ببر، آرمادیلو[۳۲] و انواع خزنده و پرنده و حشره، حیات‌وحش منطقۀ یانوس را تشکیل می‌دهند.
اقتصاد. حدود نیمی از نیروی کار بولیوی به کشاورزی اشتغال دارند و قهوه و شکر محصولات صادراتی آن را تشکیل می‌دهند. گیاه کوکا[۳۳]، که در حوضۀ آمازون (یونگاس) می‌روید، این کشور را به بزرگ‌ترین تولید‌کنندۀ کوکائین[۳۴] در جهان مبدل کرده است و درآمد سرشاری نصیب آن می‌کند. علاوه بر آن، دانه‌های سویا، نیشکر، سیب‌زمینی، موز، ذرت، برنج، و گندم نیز از دیگر فرآورده‌های کشاورزی آن محسوب می‌شوند. بولیوی از نظر منابع زیرزمینی غنی است و مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از قلع، تنگستن، روی، آنتیموان، گاز طبیعی، نفت، و طلا. ذخیرۀ منابع نفت و گاز طبیعی بولیوی که عمدتاً در دپارتمان سانتا کروس نهفته است، به ۹.۲میلیون بشکه نفت خام و ۱۲۰میلیارد متر مکعب گاز طبیعی می‌رسد. نیروی الکتریسیتۀ بولیوی بیشتر از راه برقابی[۳۵] به‌دست می‌آید و تولید آن ۲.۶میلیارد کیلووات ساعت و مصرف سرانۀ آن ۴۱۰ کیلووات ساعت است. مساحت جنگل‌های بولیوی ۴۸.۵میلیون هکتار، ۴۴.۵ درصد از مساحت کل کشور، است و تولید چوب آن سالانه به ۱.۹۱۱میلیون متر مکعب می‌رسد. تولید و فرآوری مواد معدنی، پالایش نفت، ذوب فلزات، تولید مواد غذایی، توتون، تنباکو، و منسوجات نیز فعالیت‌های صنعتیِ آن را تشکیل می‌دهند.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر بولیوی جمهوری چند حزبی با دو مجلس قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهور کشور را مردم برای یک دورۀ پنج‌ساله انتخاب می‌کنند و مسئولیت تشکیل و سرپرستی هیئت دولت برعهدۀ اوست. مجلس سنای بولیوی ۲۷ عضو دارد که از هر دپارتمان سه نفر برگزیده می‌شوند و مجلس نمایندگان آن ۱۳۰ نماینده دارد که برای مدت پنج سال انتخاب می‌شوند.
مردم و تاریخ. جمعیت بولیوی حدود ۱۰,۴۲۶,۱۵۴ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم نسبی آن به ۹.۵ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۲ درصد است و اقوام بومی اکثریت قومی جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. ۹۲.۵ درصد از مردم کشور مذکور مسیحی‌اند و ۶۲.۵ درصدشان در شهرها زندگی می‌کنند و زبان رسمی آنان اسپانیایی، کوئچوآ[۳۶]یی، و آیمارا[۳۷]یی است. میانگین امید به زندگی در بولیوی ۶۳ سال است و ۸۵.۵ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. قوم آیمارا در قرن ۷م دولت نیرومندی با نام تیائوئاناکو[۳۸] در نواحی جنوبی دریاچۀ تی‌تی‌کاکا تأسیس کردند و در قرن ۱۳م اینک[۳۹]های کوئچوآ زبان نیز به آنان پیوستند. اسپانیایی‌ها در قرن ۱۶ به بولیوی وارد شدند و در ۱۵۴۵ بزرگ‌ترین معدن نقرۀ جهان را در دپارتمان پوتوسی کشف کردند. نخستین جنبش‌های استقلال‌طلبانۀ مردم بولیوی در ۱۸۰۹ آغاز شد و آنتونیو خوزه دِ سوکره[۴۰]، از افسران جوان سیمون بولیوار[۴۱] (۱۷۸۳ـ۱۸۳۰)، اسپانیایی‌ها را در پرو شکست داد. او در سال بعد استقلال میهن خود را اعلام داشت و آن‌جا را به افتخار سیمون بولیوار، بولیویا (بولیوی) نامید و خود در مقام نخستین رئیس‌جمهور کشور، زمام امور را در دست گرفت. در جنگ‌های ۱۸۷۹ تا ۱۸۸۳ بین بولیوی و شیلی، استان ساحلی تاراپاکا[۴۲]، از تصرف بولیوی خارج و راه دستیابی این کشور به اقیانوس آرام قطع شد؛ جنگ خونین دهۀ ۱۹۳۰ با کشور پاراگوئه نیز موجب شد که بخش وسیعی از نواحی جنوب شرقی این کشور به تصرف پاراگوئه درآید.
- ↑ La Paz
- ↑ Andes
- ↑ Cordillera occidental
- ↑ Cordillera oriental
- ↑ Illimani
- ↑ Ancohuma
- ↑ Illampu
- ↑ Altiplano
- ↑ Titicaca
- ↑ arid
- ↑ Potosi
- ↑ Poopo
- ↑ Yungas
- ↑ Llanos
- ↑ Tropical
- ↑ Guaporé River
- ↑ Mamore
- ↑ Rio Grande
- ↑ Beni
- ↑ Chaco
- ↑ Negro
- ↑ San Miguel
- ↑ Cochabamba
- ↑ Santa Cruz
- ↑ Sucre
- ↑ Trija
- ↑ Amazon Basin
- ↑ ichu
- ↑ llama
- ↑ alpaca
- ↑ vicuna
- ↑ armadillos
- ↑ Coca
- ↑ cocaine
- ↑ hydro electric ca
- ↑ Quechua
- ↑ Aymara
- ↑ Tiahuanaco
- ↑ Inca
- ↑ Antonio Jose de Sucre
- ↑ Simon Bolivar
- ↑ Tarapa