تفاهم نامه
تَفاهم‌نامه (protocol)
(یا: پروتکل) در دیپلماسی، تفاهم‌نامه اغلب به یکی از این سه صورت است: ۱ـ صورت مذاکرات یک کنفرانس یا جلسۀ گفت‌وگو؛ ۲ـ سندی دیپلماتیک که جزئیات حصول توافقی در آن ثبت شده باشد؛ ۳ـ توافق‌نامه‌ای عملی، که در آن دیدگاه‌ها یا هدف‌هایی اعلام شده‌اند ولی برای امضاکنندگان الزام‌آور نیستند. برای اشاره به قواعد تشریفاتی حاکم بر روابط میان دولت‌ها نیز واژۀ پروتکل را به معنی اصول تشریفات به‌کار می‌برند. در یونان باستان، پروتکل (ساخته‌شده از دو واژۀ یونانی پروتوس[۱]، به‌معنی اول و کولا[۲]، به‌معنی چسب) صفحۀ کاغذی بود که در ابتدای یک دست‌نوشته یا پرونده می‌چسباندند و چکیده‌ای از محتوای پرونده را در آن می‌آوردند.