حسام السلطنه، سلطان مراد میرزا (۱۲۳۳ـ مشهد ۱۲۹۹ق)

حسام‌السّلطنه، سلطان مراد میرزا (۱۲۳۳ـ مشهد ۱۲۹۹ق)

سلطان مراد میرزا حسام السلطنه
زادروز	۱۲۳۳ ق
درگذشت	مشهد ۱۲۹۹ق
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	فرمانروا
لقب	حسام السلطنه، فاتح هرات
خویشاوندان سرشناس	عباس میرزا (پدر)

از شاهزادگان و رجال دورۀ قاجار. فرزند عباس میرزا نایب‌السلطنه بود و پس از مرگ پدر، حاکم ارسباران (قراچه‌داغ) گردید و در زمان محمدشاه قاجار و حرکت او به سوی هرات، مأمور امنیت منطقۀ بختیاری شد. در اوایل سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار، خراسان را فتح کرد، فتنۀ سالار را فرونشاند و سپس حاکم خراسان شد و به «حسام‌السلطنه» ملقب گردید (۱۲۶۶ق). او در مدت حکومت خود بر خراسان امنیت را در آن سامان برقرار و از حملات ترکمانان جلوگیری کرد. در همان ایام، انگلستان با حمایت دوست محمدخان افغان بر آن بود تا ایالت هرات را از ایران جدا کند، ولی حسام‌السلطنه آن‌جا را محاصره کرد و انگلیس را از هرات بیرون راند (۱۲۷۳ق). اما انگلیس بندر بوشهر را محاصره و دولت ایران حسام‌السلطنه را ناگزیر به ترک محاصرۀ هرات کرد (۱۲۷۵ق) و هرات برای همیشه از ایران جدا شد. او سپس سال‌ها به تناوب حاکم فارس، یزد، اصفهان، کردستان و کرمانشاه و خراسان بود چندی نیز به فرمان میرزا‌حسین‌خان سپهسالار از حکومت خراسان معزول شد ولی دوباره به همان سمت منصوب گشت و سرانجام در ایام حکومت خراسان درگذشت و در حرم امام رضا (ع) دفن شد. سلطان مراد‌میرزا در تاریخ قاجار به «فاتح هرات» مشهور است.