سلطان محمد عراقی
سلطان‌محمّد عراقی (قرن ۱۰ق)
نگارگر ایرانی. از بنیاد‌گذاران مکتب دوم تبریز، و هنرمندی نوآور بود، که با درآمیختن دستاوردهای مکتب هرات و سبک ترکمنی، شیوۀ شخصی و ابتکاری خود را پروراند. کوه‌ها و پس‌زمینه‌ها را بسیار دقیق می‌ساخت و گاه تصاویر دوستان و رجال را درون کوه‌ها می‌گنجاند. گاه واقعیت را با طنز درمی‌‌آمیخت. با به‌کارگیری خلاقانۀ رنگ، و فرم‌های متنوع، به هماهنگی خاصّی دست یافت. برخی از آثارش عارفانه و شاعرانه‌اند. از محل تولدش اطلاع دقیقی در دست نیست؛ اما از قرار معلوم در دربار سلطان حسین بایقرا و کتابخانۀ امیرعلی‌شیر نوایی هنرآفرینی می‌کرده، و پس از سقوط دولت تیموری به قزوین، و سپس به تبریز رفته است. با شکل‌گیری حکومت صفویان به دربار صفویه راه یافت، و برجسته‌ترین آثارش را در دوران شاه طهماسب، در کنار استادانی همچون میرمصوّر و آقا میرک پدید آورد. میرزاعلی (به قولی فرزند سلطان‌محمد)، محمدی، و مولانا محمد از شاگردان اویند. در تبریز درگذشت، و در قبرستان باغ شیخ کمال به‌خاک سپرده شد. سلطان محمد، در آفرینش و مصوّرسازی کتب بسیاری نقش داشت که ازجمله عبارت‌اند از دیوان حافظ، خمسۀ نظامی، خمسۀ طهماسبی، دیوان امیرعلی‌شیر نوایی و شاهنامۀ طهماسبی. از آثار مرقوم اوست: جشن عید فطر (ح ۹۳۳ق)، مستی لاهوتی و ناسوتی (از دیوان حافظ)، معراج حضرت محمد (ص). نیز برخی از آثار منسوب به او عبارت‌اند از پیرزن و سلطان سنجر (از خمسۀ طهماسبی)، کشته‌شدن دیو به‌دست هوشنگ (ح ۹۳۰ق)، و رستم در خواب (از شاهنامۀ طهماسبی).