سلوکیان
سُلوکیان (Seleucid Kingdom)
(یا: سلوکیه) نام سلسله‌ای باستانی از بقایای امپراتوری اسکندر مقدونی، پایه‌گذاری‌شده توسط سِلوکوس اوّل نیکاتور[۱] (حک: ۳۱۲ـ۲۶۴پ‌م). قلمرو این امپراتوری در اوج شکوفایی از تراس (تراکیه)[۲] در اروپا تا مرز هِند امتداد داشت. سِلوکوس که از سرداران ارشد اسکندر بود در ۳۲۱پ‌م، یعنی دو سال پس از مرگ اسکندر، ساتراپ (فرماندار) بابِل[۳] شد. در مبارزۀ طولانی قدرت بین سرداران اسکندر برای تصاحب امپراتوری در حال فروپاشی وی، سِلوکوس جانب بطلمیوس اول[۴] زمامدار مصر را علیه آنتیگونوس اول[۵] جانشین اسکندر در مقدونیه[۶] گرفت، چون آنتیگونوس او را از بابِل بیرون رانده بود. در ۳۱۲پ‌م سِلوکوس با استفاده از نیرویی که بطلمیوس در اختیارش قرار داده بود توانست دِمِتریوس[۷] را در غزه[۸] شکست دهد و در همان سال با نیروی اندکی که در اختیار داشت بابِل را تصرف و امپراتوری سِلوکیّه را پایه‌گذاری کرد. پس از مستحکم‌ساختن پایه‌های امپراتوری، سِلوکوس از ۳۰۵پ‌م قلمروِ خود را در شرق به‌سمت رودخانۀ سِند[۹] و در غرب به‌سمت سوریه و آناتولی[۱۰] گسترش داد و در همین منطقه بود که به‌دست بطلمیوس سِرائونوس[۱۱]، پسر نافرمان بطلمیوس اول، کشته شد. پس از سِلوکوس به‌ترتیب آنتیوخوسِ اوّل سوتِر[۱۲]، آنتیوخوس دوم، سِلوکوس دوم، سِلوکوس سوّم و آنتیوخوس سوم، موسوم به آنتیوخوس کبیر[۱۳]، از ۲۸۱ تا ۱۸۷پ‌م بر سِلوکیّه فرمانروایی کردند. در دورۀ حکومت آنتیوخوس کبیر در بسیاری از اصلاحات سیاسی، که با الهام‌گرفتن از ساختار قدرت در امپراتوری ایران باستان توسط اسکندر به‌عمل آمده بود، برای از میان بردن رقابت بین مقامات سیاسی و نظامی، بازنگری شد. امپراتوری سِلوکیّه توسّط مقامات محلی که اِسترات اِگوی نامیده می‌شدند و قدرت نظامی و اداری در اختیار داشتند، اداره می‌شد. مراکز این امپراتوری در ساریدوس[۱۴] در غرب و سِلوکیّه[۱۵] در کنار دَجله در شرق قرار داشت. امپراتوری سِلوکیّه مرکز مهمی برای رواج و رونق‌گرفتن فرهنگ و تمدن یونان بود و در سلطۀ این امپراتوری فرهنگ یونان بر فرهنگ بومی ملل خاورمیانه چیره شد. در حکومت سلوکی‌ها، طبقه‌ای از اشراف یونانی هستۀ اصلی قدرت در این امپراتوری را در اختیار داشتند. مقاومت دربرابر فرهنگ یونانی در میان ملل خاورمیانه در دورۀ آنتیوخوِس چهارم (حک: ۱۷۵ـ۱۶۳پ‌م) آغاز شد. امپراتوری سِلوکیّه پس از تحمل اولین شکست از ارتش روم در ۱۹۰پ‌م، به‌سرعت روبه زوال گذاشت و سرانجام در ۶۴پ‌م به‌تصرّف کامل رومی‌ها درآمد.