صنایع کاشی و سرامیک و چینی سازی
صنایع کاشی و سرامیک و چینی‌سازی
صنعت ساخت کاشی، سرامیک و چینی. سرامیک از قدیمی‌ترین صنایع بشری است. نخستین نمونۀ اشیای سفالین کشف‌شده در کوهای زاگرس مربوط به ۱۰ تا ۱۲هزار سال پیش، با دست و بدون استفاده از کوره و چرخ سفالگری ساخته شده است. آثار سفالینِ به‌دست آمده در تپه سیلک کاشان (متعلق به ۸۰۰۰پ‌م) و شوش (متعلق به ۲۷۰۰ پ‌م) نشان دهندۀ آشنایی مردمان ایران با کورۀ پخت است. صنعت کاشی ایران در روند تکاملی خود، در دورۀ صفویه به اوج خود رسید و پس از آن دچار رکود و نزول شد و با ورود چینی و کاشی‌های ساخت کشورهای اروپایی در دورۀ قاجاریه این رکود شدت بیشتری گرفت. محصولات اصلی صنایع سرامیک عبارتند از: کاشی، چینی بهداشتی، ظروف چینی، و سرامیک صنعتی. ۱. کاشی (دیواری و کف). تا پیش از ۱۳۳۹ش تولید کاشی در ایران به رغم پیشینه ۱۰هزار ساله آن به صورت دستی و در کارگاه‌های کوچک انجام می‌پذیرفت. در این سال با افتتاح کارخانۀ کاشی ایرانا، تولید کاشی به‌صورت صنعتی و با ماشین‌آلات جدید آغاز شد. پس از آن با تأسیس کارخانجات کاشی سعدی، حافظ، اصفهان و پارس تولیدات کاشی ماشینی افزایش یافت. تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی این پنج کارخانه کاشی از نوع دیواری، و چهار کارخانه کاشی نیلو، یزد، البرز و گیلان کاشی کف تولید می‌کردند، که در ۱۳۷۸ به پانزده واحد کاشی دیواری و پانزده واحد کاشی کف افزایش یافتند. صادرات کاشی ایران بیشتر به کشورهای حوزه خلیج فارس، آسیای میانه ، افریقا، کانادا و کشورهای اروپایی ازجمله انگلیس، آلمان، ایتالیا، فرانسه و دانمارک بوده است. ۲. چینی بهداشتی. اولین واحد چینی بهداشتی کشور در ۱۳۴۷ به نام شرکت پارس سرام در قرچک ورامین احداث شد و به دنبال آن دو واحد دیگر به نام‌های مینا و گل نما (آرمیتاژ) شروع به تولید کردند. پیش از آن، چینی بهداشتی مورد نیاز داخل تماماً از کشورهای اروپایی وارد می‌شد.۳. ظروف چینی. در گذشته‌های دور سفالگری با استفاده از خاک رس در ایران مرسوم بوده است. ایرانیان علاوه‌بر تأمین ظروف سفالی مورد نیاز خود اقدام به ساخت انواع گوناگون مجسمه‌های تزئینی با سفال می‌کردند. هم‌اکنون تولید ظرف چینی به‌روش سنتی در بعضی از استان‌های کشور نظیر همدان، خراسان و مرکزی، ادامه دارد. با شروع تولید صنعتی ظروف چینی در ایران و تا پیش از ۱۳۵۷، چهار واحد چینی کابن، البرز، ایرپرسلان (گیلان) و پارس به تولید ظروف چینی می‌پرداختند. تا ۱۳۶۰، نزدیک به ۸۰ درصد نیاز کشور به ظروف چینی از طریق واردات تأمین می‌شد. بزرگ‌ترین تولید کنندۀ ظروف چینی در جهان کشور چین است و بهترین ظروف از این نوع را کشور آلمان تولید می‌کند.۴. سرامیک صنعتی. از نیازهای مهم صنعت پیشرفته است و در صنایع ذوب فلزات، صنعت برق و صنعت نساجی کاربرد فراوان دارد. تمامی نیاز کشور به سرامیک صنعتی در گذشته از طریق واردات تأمین می‌شد، اما در ۱۳۷۸ سه واحد صنعتی به تولید این کالا پرداختند.