طوارق

طَوارِق (Tuareg)

هر یک از هشت گروه اقوام کوچنده و دام‌دار در غرب و صحرای مرکزی و ساحل افریقا (الجزایر، لیبی، مالی، نیجر، و بورکینا فاسو). زبان طوارق، تَمَشِک، به شاخۀ بربری از خانوادۀ زبان‌های حامی ـ سامی، که ۵۰۰‌هزار تا ۸۵۰‌هزار نفر به آن تکلم می‌کنند، تعلق دارد. بسیاری از افراد قوم طوارق مسلمان‌اند. در قرن ۱۵ طوارق با غرب افریقا، که زیرسلطۀ پرتغالی‌ها بود، تجارت می‌کردند و راه‌های تجاری صحرا تا قرن ۲۰ زیرنظارت آن‌ها بود. شبیخون‌زدن به کاروان‌‌ها در میانشان رایج بود و بردگانی که در این یورش‌ها به اسارت درمی‌آمدند به جنوب فرستاده می‌شدند. در اواخر قرن ۱۹، طوارق به فرانسوی‌هایی که درپی به‌دست‌گرفتن کنترل راه‌های کاروانی آن‌ها بودند، حمله کردند. در اوایل قرن ۲۰، گروه‌های مختلفی از طوارق‌ها به‌‌صورتی‌ نظام‌مند به زیر سلطۀ فرانسوی‌ها درآمدند. در ۱۹۱۷، شورشی عمومی علیه فرانسویان برپا شد که درنتیجۀ آن طبقات اشراف طوارق از میان رفتند و حدود ۳۰‌هزار تن از آنان نیز به نیجریه گریختند. دولت مستعمراتی فرانسه اجازه داد که برده‌داری تا مدتی ادامه یابد، اما این تجارت از آن زمان به‌بعد غیرقانونی شده است. مردان طوارق قبای سرمه‌ای بر تن می‌کنند عبا بر دوش و عمامه‌ بر سر می‌گذارند. بعضی از آنان هنوز در چادرهای دست‌بافت یا از پوست بز زندگی می‌کنند و بز و شتر پرورش می‌دهند، اگرچه بسیاری از آن‌ها نیز در مناطق شهری ساکن شده‌اند. جامعۀ طوارق به‌شدت سلسله‌مراتبی بود و شامل اشراف، پیشه‌وران، دست‌نشاندگان و بردگان می‌شد. زبان تَمَشِکْ به خطی با حروف جدا ازهم (غیرشکسته)، موسوم به تفیناق و مشتق از خط نومیدیا باستانی، نوشته می‌شود.

 

---