قرآن نویسان

قرآن‌نویسان

حدود 200هزار نسخه خطی قرآن کریم، در انواع خطوط از کوفی اولیه تا نستعلیق در موزه‌ها، کتابخانه‌ها و مجموعه‌های هنری شخصی وجود دارد. در این میان، حدود 20هزار نسخۀ خطی از نظر هنری و تذهیب دارای ارزش و باقی نسخ عادی برآورد می‌شود. از جمله قرآن‌نویسان و خوشنویسان: 1. ابن بواب ابوالحسن علی بن هلال (م 413ق) که کتابت 64 نسخه از قرآن را به او نسبت می‌دهند. اما تنها نسخۀ کامل قرآن موجود به خط او در کتابخانه چستربیتی نگهداری می‌شود که در 391ق کتابت و در عصر جدید چندبار به صورت عکسی چاپ شده است؛ 2. یاقوت مستعصمی ( ـ 698ق) که برخی از آثار قرآنی وی عبارت‌اند از: قرآن وزیری جلد روغنی قدیم با تاریخ 674ق در کتابخانه سلطنتی سابق ایران، قرآن سلطانی مذهب، و قرآن وزیری بزرگ با تذهیب قرن 9 و 10ق. به او نیز کتابت بیش از 60 نسخه از قرآن را نسبت داده‌اند؛ 3. احمد سهروردی (654ـ741ق) که کتابت 78 نسخه قرآن را به او نسبت داده‌اند. در ربع رشیدی 20 جلد از قرآن‌های او نگاه‌داری می‌شده است؛ 4. ارغون کاملی که احتمال دارد از شاگردان یاقوت مستعصمی باشد؛ 5 و 6. ابراهیم سلطان و بایسنقر میرزا، فرزندان هنرمند مصحف‌نویس، شاهرخ گورکانی؛ 7. احمد نیریزی که برخی از آثار او عبارت‌اند از: قرآن وزیری به تاریخ 738ق به قلم ریحان عالی در کتابخانه بایزید استانبول، قرآن وزیری به تاریخ 745ق در موزۀ ملی ایران و قرآن سلطانی بدون تاریخ در کتابخانه چستربیتی. در عصر جدید، در سراسر جهان اسلام، خوشنویسان هنرمندی وجود دارند. یکی از بزرگ‌ترین استادان قلم ثلث در ایران، مرتضی عبدالرسولی شاگرد شادروان حسن زرین‌خط است قرآن نگارش خود را در اواخر عمر 90سالۀ خویش کتابت کرد. در حال حاضر این نسخه نزد فرزند ایشان محفوظ است. استاد بهرام ساکی مصحفی به خط کوفی پیر آموز تکامل یافته و خوانا نگاشته است. مصحف دیگر او، قلم ریحان، در 1383 منتشر شده است. از دیگر ثلث‌نویسان محمدرضا قنبری است که قرآنی به نسخ از سوی سازمان اوقاف ایران به چاپ رسانده و نیز مصحفی به خط ثلث به سبک ترکی نگاشته که کمیسون یونسکو در صدد چاپ این اثر است. برخی از استادانی که قرآن را به قلم نسخ کتابت نموده‌اند عبارت‌اند از: قدر علی (مصطفی لطیف) و خسرو ناصر (هر دو اهل ترکیه)، محمد امین رشدی (عراقی)، ابوالقاسم خوانساری، محمد خالقی، حاج محمود اشرفی تبریزی، طاهر خوشنویس، احمد زنجانی، حبیب‌الله فضائلی، عثمان طه و عثمان حسین (دو برادر خوشنویسی سوری). همچنین استادان حسین میرخانی (2بار)، سیف‌الله یزدانی - استاد محمد احصایی (نیز در تلاش برای تکمیل مصحفی به خط محقق) و خانم فریبا مقصودی (2بار) کتابت قرآن به نستعلیق دارند. شاید برای نخستین‌بار است که خوشنویس‌ معاصر، استاد یدالله کابلی، به نگارش بخش معتنابهی از قرآن به خط شکسته نستعلیق دست زده است. کتابی در معرفی «قرآن‌نویسان» به همین نام، منتشر شده است.