ماه (اسطوره)
ماه (اسطوره) (Moon (mythology))
در اساطیر، انسان از دیرباز ماه را می‌پرستیده است؛ اسطوره‌های مرتبط با ماه در میان نژادها و فرهنگ‌های کاملاً متفاوت به چشم می‌خورد. بدر یا محاق، خسوف یا لکه‌های ماه معمولاً در این اسطوره‌ها با ماجراهای افسانه‌ای متعددِ خدایان توضیح داده می‌شود. ماه با خدایان و الهگان بسیاری نیز در ارتباط بوده است. خدای ماه در مصر باستان، تحوت[۱] و در اساطیر آشور، سین[۲] نام داشت، پیش از آن در اساطیر سومر در اور[۳]، با نام نانا[۴] پرستش می‌شد. در اساطیر یونان سِلِنه[۵] الهۀ ماه بود.
اشاره‌های کتاب مقدس. در کتاب مقدس[۶]، (سفر تثنیه[۷]، ۴:۱۹ و ۵ـ۲ :۱۷) پرستش ماه حرام و مجازات آن مرگ است. در عهد عتیق (کتاب یوئیل، ۳۱ و ۲:۱۰) پیامبران پیش‌گویی کرده‌اند که ماه پیش از روز قیامت تیره، یا مبدل به خون خواهد شد؛ تاریک‌شدن ماه را اغلب نشانۀ بروز حوادث مهم دانسته‌اند.
باورهای مردم در قرون وسطا. در اروپای قرون وسطا، گمان می‌رفت که امور بشری از ماه بسیار متأثر است و بسیاری از کارها، از جمله چیدن سبزی، کشتن حیوانات، یا خوردن برخی داروها براساس اهلّۀ قمر تنظیم می‌شد. بعضی از این باورهای خرافی مدت‌ها تداوم یافت؛ چنان که محاق ماه را بد یمن و ماهِ تمام را بهترین وقت برای اجرای کارهای تازه یا مهم می‌پنداشتند. عقیده به تأثیر اهلّۀ قمر بر شرایط جوّی نیز بسیار رواج داشت. نقش خرگوش‌مانند بر روی ماه، از دیرباز بر تخیل مکزیکی‌ها، بانتو[۸]ها، سینهالی[۹]ها و اقوام دیگر تأثیر گذاشته و پیدایش اسطوره‌هایی را در میان آنان درپی داشته است؛ ارتباط ماه و خرگوش خصوصیّتی از فرهنگ عامیانۀ انگلستان است.
در ایران باستان. ماه در آیین زردشتی از ایزدان شمرده می‌شود و ماه‌یشت (← یشت‌ها) ویژۀ اوست. در تقویم اوستایی او ایزد موکل بر روز دوازدهم هر ماه است، که ماه‌روز خوانده می‌شود. در اوستای متأخر، ماه صفتِ دربرگیرندۀ تخمۀ گاوِ یکتا آفریده است. ماه، در اساطیر ایرانی، از ایزدانِ مذکر، و نماد باروری است. در اَوستا، ماوَنْگْهه است.