نینوا، شهر
نِینوا، شهر (Ninevah)
واپسین پایتخت امپراتوری آشور. در سال ۶۱۲پ‌م به‌دست سپاهیان ماد و کَلدِه تاراج شد. نینوا پایتخت سیاسی‌ـ‌اقتصادی آشور بود، در مقابل شهر آشور که پایتخت مذهبی به‌شمار می‌رفت. ویرانه‌های نینوا با نام تپۀ قويونجيق در ساحل شرقی رود دجله در مقابل شهر موصل در عراق باقی مانده است. اولین بار رابی بنیامین تودِلایی در قرن ۱۲م بر‌اساس متن تورات، تپه قويونجيق را به‌عنوان نینوا شناسایی کرد. در سال ۱۹۰۴ هیئت باستان‌شناسی موزۀ بریتانیا در لندن، به سرپرستی کَمپِل تامپسون و کینگ، کاوش قويونجيق را آغاز کردند و سپس سِر ماکس مَلوُوان به کاوش ادامه داد. نینوا از شهرهای بسیار مهم بِینُ‌النَّهرِین باستان بود که قدمت آن به حدود ۲۰۰۰پ‌م می‌رسید؛ اما دورۀ اوج شکوه و رونق نینوا با تیگلات پیلسر اول (۱۱۱۵ـ۱۰۷۷پ‌م) بود که آن‌جا را بازسازی کرد. سناخریب (۷۰۴ـ۶۸۱پ‌م) نینوا را پایتخت امپراتوری آشور قرار داد. مساحت شهر ۴,۴۰۰ متر در ۲,۱۰۰ متر بود. الگوی طراحی نینوا بین‌النهرینی بود و ساختار شهر عبارت بود از زیگورات مرکزی، معابد خدایان، بازار، بخش مسکونی شهر، ارگ شهر، کاخ‌های سلاطین و حصار و پادگان شهر. خیابان اصلی شهر از دروازۀ اصلی شهر آغاز شده و پس از گذر از بازار به میدان شهر و زیگورات می‌رسید. دیوارهای کاخ‌های نینوا با نقوش برجسته و نقاشی‌ها و کتیبه‌هایی آراسته شده‌اند که از مهم‌ترین اسناد تاریخ و هنر بِینُ‌النَّهرِین باستان هستند. معروف‌ترین نقوش برجستۀ نینوا در کاخ آشور بانی پال (۶۶۸ ـ۶۳۱پ‌م) حجاری شده‌اند که صحنه‌هایی از فتح دو دژ عیلامی‌هامانو و ماداکتو را نشان می‌دهند .رود خُضر از شاخابه‌های رود دجله آب شرب نینوا را تأمین می‌کرد.